Μηδέν άγαν

Στην προμετωπίδα του ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, ανεγράφοντο εκατέρωθεν του ιερού γράμματος Ε τα δύο περίφημα Δελφικά παραγγέλματα του Χείλωνα του Λακεδαιμόνιου, γνώθι σ’ αυτόν και μηδέν άγαν.
Τα Δελφικά παραγγέλματα 147 συνολικά ήταν σύντομες ρήσεις προερχόμενες από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, χαραγμένα σε διάφορα σημεία στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Σκοπός τους ήταν να εμπνεύσουν και να καθοδηγήσουν τον άνθρωπο, ώστε να πορευθεί στη ζωή του με ηθική – εντιμότητα και στις λίγες λέξεις τους είχαν συμπυκνώσει όλες τις αρετές και ευγενή αισθήματα.

 Το μηδέν άγαν (τίποτα καθ’ υπερβολή) αποδίδει την κυριαρχούσα φιλοσοφία του Σπαρτιατικού πολιτισμού, η οποία πολλές φορές παραβλέπεται, ή τουλάχιστον δεν έχει αναλυθεί όσο οι αντίστοιχες πολεμικές αρετές.


Δεν αποτελεί μυστικό ότι ο Σπαρτιατικός πολιτισμός περιόριζε ή σε ορισμένες περιπτώσεις απαγόρευε επί παραδείγματι την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, την πολυφαγία, την αχαλίνωτη ερωτοτροπία κ.λ.π. Μέχρι το τέλος του πέμπτου αιώνα π.Χ., οι Σπαρτιάτες ήταν διαβόητοι για την λιτή διακόσμηση στα ρούχα και σπίτια τους. Εν τω μεταξύ η προτίμησή τους για τη μεστή, σαφή έκφραση και όχι την φλύαρη ευγλωττία, είχε προσδώσει πραγματική λατρεία στη περίφημη “Λακωνική έκφραση”. Η Σπαρτιατική περιφρόνηση στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ήταν διαβόητη μέχρι του σημείου να αποδώσουν την παράνοια του βασιλέα Κλεομένη I σε αυτήν. Όσον αφορά στην πολυφαγία ο Ξενοφών αναφέρει ότι οι νέοι της «αγωγής» λάμβαναν μικρές μερίδες, ενώ οι άνδρες στα συσσίτια ακολουθούσαν περιορισμένη διατροφή.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο ακόμα και οι ερωτικές σχέσεις ήσαν περιορισμένες στη Σπάρτη, με αποτέλεσμα οι νεόνυμφοι να αναγκάζονται να καταφεύγουν σε διάφορα τεχνάσματα προκειμένου να συνευρεθούν.

Οι περισσότεροι αρχαίοι σχολιαστές επαινούν την αρχαία Σπάρτη, καθότι στον πολιτισμό της κυριαρχούσε η φιλοσοφία του «αρκετό είναι το λίγο». Ο Ξενοφών ισχυρίζεται ότι οι λιτές μερίδες της «αγωγής» βοηθούσαν τους νέους να αναπτυχθούν και να αποκτήσουν ύψος, ενώ η συντηρητική διατροφή των «συσσιτίων» διατηρούσε το σωματότυπό τους, προλαμβάνοντας την παχυσαρκία.


Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι τα Σπαρτιατικά γαμήλια έθιμα βοηθούσαν να διατηρηθεί η αγάπη μεταξύ των νέων ζευγαριών, ενώ ο περιορισμός του αχαλίνωτου έρωτα διατηρούσε αμείωτο το ερωτικό ενδιαφέρον με αποτέλεσμα η Σπαρτιατική σεμνοτυφία να θεωρείται από τους φιλοσόφους αξιοθαύμαστη. Τα οφέλη της διδασκαλίας στα παιδιά περί της «αξίας της σιωπής» εγκωμιάστηκε ιδιαίτερα από τον Πλάτωνα και άλλους φιλοσόφους και ανέδειξε την «Λακωνική ομιλία».

Αντιθέτως οι σύγχρονοι σχολιαστές επικεντρώνουν τον σχολιασμό τους στην σκληρότητα της Σπαρτιατικής κοινωνίας. Η Σπάρτη συγκρίνεται συχνά με ολοκληρωτικές κοινωνίες στις οποίες η ελευθερία θυσιάζεται για τη συμμόρφωση και το κράτος είναι πανταχού παρόν. Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στον αποχωρισμό των παιδιών από τους γονείς τους………..ως νέοι άνδρες περιορίζονται στους στρατώνες αντί να ζουν με τις συζύγους τους……….ως ενήλικες δεν έχουν την δυνατότητα επιλογής του επαγγέλματος………..και ως στρατιώτες προτιμούν να πεθάνουν παρά να υποχωρήσουν όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση κατά τη διάρκεια της μάχης

Ωστόσο η νουθεσία του Χίλωνα στοχεύει τόσο στην υπερβολική σκληρότητα, βαρβαρότητα, ακαμψία, το μίσος και τη βία όσο και στην υπερβολική πολυτέλεια, το φαγητό ή το σεξ!……….το «τίποτα καθ’ υπερβολή» σημαίνει ακριβώς αυτό. 



Η Σπάρτη δεν ήταν κάποιο θεοκρατικό καθεστώς στο οποίο απαγορευόταν η ευχαρίστηση, η μουσική ο χορός και ο αθλητισμός. Αντιθέτως οι Σπαρτιάτες έδιναν την ίδια σημασία – αξία στη μουσική και τον χορό όσο έδιναν και στο πεδίο της μάχης.

Ακόμα και ο ίδιος ο πόλεμος δεν λατρευόταν, αλλά εθεωρείτο επικίνδυνο πάθος – όπως ακριβώς η βουλιμία και ο πόθος – πάθη τα οποία έπρεπε να ελέγχονται και αυτή η στάση συμβολίζεται σε ναό στον οποίο ο Άρης ήταν αλυσοδεμένος. Οι Σπαρτιάτες φοβόντουσαν έναν «θεό του πολέμου ασύδοτο» το ίδιο – αν όχι περισσότερο – από ό, τι φοβόντουσαν μια «ασύδοτη Αφροδίτη». Εξάλλου τα πρώτα δείγματα λατρείας της θεάς Αφροδίτης εντοπίσθηκαν στην Λακεδαίμονα (Κύθηρα) και σύμφωνα με ορισμένες πηγές οι Σπαρτιάτες την παραμονή της μάχης θυσίαζαν στον θεό Έρωτα και όχι στον Άρη.


Αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη απόδειξη ότι η Σπαρτιατική κοινωνία δεν ήταν ζοφερή είναι το γεγονός ότι η Σπάρτη είχε ναό αφιερωμένο στο γέλιο και την ευτυχία. Εξ' όσων γνωρίζουμε καμία άλλη αρχαία πόλη – δεν μοιραζόταν αυτήν την ανοιχτή και σαφή λατρεία της ευτυχίας. Το γεγονός ότι η Σπάρτη είχε επίσης ναό αφιερωμένο στο φόβο αποτελεί λάθος να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Σπαρτιάτες “λάτρευαν” το φόβο, για τον απλούστατο λόγο ότι οι ναοί αφιερώνοντο σε όλες τις υπερφυσικές δυνάμεις τις οποίες οι θνητοί έπρεπε να σέβονται. Οι Σπαρτιάτες γνώριζαν ότι ο φόβος ήταν ισχυρός και μπορούσε να «πάρει τον έλεγχο ακόμη και της πιο γενναίας καρδιάς», ως εκ τούτου ήταν μια δύναμη υπολογίσιμη και σεβαστή το ίδιο όπως ο θάνατος. Η σημασία ύπαρξης ναού του γέλιου δείχνει ότι οι Σπαρτιάτες, όντας αποστασιοποιημένοι από την ελαφριά πλευρά της ζωής, την διασκέδαση και το χιούμορ, αναγνώριζαν τη δύναμη του γέλιου ισάξια με εκείνη του φόβου. Αντίθετα από οποιαδήποτε άλλη γνωστή αρχαία κοινωνία, αυτό τοποθετεί τις απολαβές της ζωής στο ίδιο επίπεδο με τις αναμφισβήτητα σκοτεινές δυνάμεις του θανάτου και φόβου.

http://chilonas.wordpress.com/
Πηγή