Πώς η CIA έκανε πρωθυπουργό τον Καραμανλή

Την ιστορία την γράφουν πάντα οι νικητές και συνήθως αποδίδουν στον εαυτό τους,τους πιο βαρύγδουπους τίτλους, για να μπορούν να της ταιριάζουν. Σωτήρες, πατριώτες, ηθικοί και τις περισσότερες φορές ήρωες με αυταπάρνηση. Αρκούν όμως μερικά χαρτιά,για να αποδειχθεί πως η ιστορία δεν ήταν παρά φωνή πάνω από τα συντρίμια, που δεν είχε αντίλογο. Η περίπτωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που η νίκη τον καθιέρωσε ως Εθνάρχη της Ελλάδας, είναι το άβατο της νεοελληνικής ιστορίας. Η 12τομη βιογραφία του, είναι γεμάτη από «έργα και επιτεύγματα». Τον πραγματικό Καραμανλή όμως, δεν αποδίδουν ούτε οι βιογράφοι του Ινστιτούτου Καραμανλής, ούτε τα εικονίσματα που έφτιαξαν όσοι επέλεγαν να γεμίζουν με πίστη όσα αμφισβητούσε η λογική. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, δεν ήταν ο φιλόδοξος επαρχιώτης που κατάφερε με πείσμα, να γίνει πρωθυπουργός. Ήταν το αποτέλεσμα της παρασκηνιακής δράσης μυστικών υπηρεσιών δράσης μυστικών υπηρεσιών και εξωτερικών παραγόντων. Η CIA ήταν ίσως ο κυριότερος από αυτούς.

Του Κώστα Βαξεβάνη

Στη βιογραφία του Άλεν Ντιούλς, του πιο σκληρού και αδίστακτου αρχηγού της CIA,την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, υπάρχουν πολλά ιστορικά γεγονότα τα οποία φωτίζονται από μια άλλη σκοπιά. Η βιογραφία έχει γραφτεί από την ίδια τη CIA, και αποτελεί ένα είδος ευαγγελίου για τους πράκτορες και τους θιασώτες της ατλαντικής αντίληψης, οι οποίοι θεωρούν πως αυτός ο τύπος, που έβαψε τα χέρια του με το αίμα χιλιάδων ανθρώπων, ήταν απλώς ένας ιεροκήρυκας της ελευθερίας. Στη βιογραφία του, πέρα από τα στοιχεία για την οξυδέρκεια και την αυταπάρνησή του,υπάρχουν και οι επιχειρήσεις τις οποίες σχεδίασε σε ολόκληρο τον πλανήτη. Πρόκειται για τις λεγόμενες «καλυμμένες επιχειρήσεις», μέσα από τις οποίες οι ΗΠΑ ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, δημιουργώντας οι ίδιες τις κατάλληλες συνθήκες. Σε αυτή λοιπόν τη βιογραφία, ως ένας από τους σταθμούς της καριέρας του Ντιούλς αναφέρεται και η τοποθέτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για πρώτη φορά στη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, στις 5 Οκτωβρίου του 1955. Γιατί όμως η τοποθέτηση του Καραμανλή, τον οποίο είχαν συνδέσει με τις ραδιουργίες του παλατιού και της Φρειδερίκης, να αποτελεί κάτι για το οποίο επαίρεται ο πιο σημαντικός αρχηγός της CIA; Αυτό είναι κάτι στο οποίο δεν απαντούν οι βιογράφοι, ούτε του Ντιούλς, αλλά πολύ περισσότερο, ούτε του Καραμανλή.

Ένας τρελός και Aνθέλληνας

Στις 21 Δεκεμβρίου 1958, η εφημερίδα «Νεολόγος Πατρών» έχει ένα πρωτοσέλιδο, το οποίο έμελλε να ταράξει γιακαιρό την πολιτική ζωή της Ελλάδας. Ο κεντρικός τίτλος είναι «Πώς ανήλθε ο Καραμανλής εις την Εξουσίαν». Η εφημερίδα αποδίδει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή ενδοτικότητα στο θέμα του Κυπριακού, κατηγορώντας τον πως, σε συμφωνία με τον αγγλικό και τον αμερικανικό παράγοντα, έγινε πρωθυπουργός με αντάλλαγμα το Κυπριακό. Το πιο σημαντικό είναι πως η εφημερίδα δημοσιεύει επιστολή του πρώην βουλευτή Παναγιώτη Σωτηρόπουλου, ο οποίος υπήρξε διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Παναγιώτη Πιπινέλη, στενού συνεργάτη του Καραμανλή. Ο Σωτηρόπουλος στην επιστολή του γράφει πως ο Καραμανλής έδωσε στον Πιπινέλη ένα μνημόνιο, στο οποίο περιέγραφε τις θέσεις του για το Κυπριακό. Ο Πιπινέλης το έδωσε με τη σειρά του για να δακτυλογραφηθεί και να μεταφραστεί στα αγγλικά. Το μνημόνιο αυτό ήταν οι «εξετάσεις» του Καραμανλή προκειμένου να πάρει το χρίσμα του πρωθυπουργού. Και όλα αυτά πριν πεθάνει ο πρωθυπουργός της χώρας, στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος.
Γράφει στην επιστολή-βόμβα ο Σωτηρόπουλος: «Ο κ. Καραμανλής, πολύ προ του θανάτου του στρατάρχου Παπάγου, αφ” ής, ως γνωστόν, να εξασφαλίση δι” αυτών, επί πλέον άλλων, και της υποστήριξης των Αμερικανών. Εκτός των άλλων επαφών, είχε από του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 1955 και εν συνεχεία μετά του κ. Πιπινέλη τοσαύτας μεθ” ου συνεργαζόμην, εκδίδων τα «πολιτικά Φύλλα». Ασθενούντος του στρατάρχου Παπάγου και μετά την επιστροφήν εκ Κέρκυρος εις Αθήνας της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου, κατά τον μήνα Σεπτέμβριον του 1955, μετά συνεργασίαν μετά του κ. Καραμανλή, ο κ. Πιπινέλης, επιστρέψας εις το γραφείον του, μου έδωσε να αναγνώσω σημείωμα γραμμένο επί φύλλου χάρτου φέροντος έντυπον επικεφαλίδα «Υπουργείον Δημοσίων Έργων» και εις το οποίο αναφέροντο, κατεταγμέναι κατά παραγράφους, σκέψεις-προτάσεις επί της πολιτικής, η οποία θα ηκολουθείτο εν περιπτώσει σχηματισμού Κυβερνήσεως. Το σημείωμα αυτό, όπως μου είπε ο κ. Πιπινέλης, είχε συνταχθή εν συνεραγσία μετά του κ. Καραμανλή (υπουργού τότε των Δημοσίων Έργων) και αι διορθώσεις τας οποίες έφερεν ήσαν ιδιόχειρα του κ. Καραμανλή. Μεταξύ των σκέψεων προτάσεων εις 6 ή 7 κατά τον αριθμόν παραγράφους, ως ενθυμούμαι, υπήρχε και μία, η οποία αναφέρετο εις την καταπολέμησιν του κομμουνισμού και ετέρα διλαμβάνουσα ότι ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΘΑ ΚΑΤΕΒΑΛΕΤΟ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΠΡΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗΝ ΕΠΙΛΥΣΙΝ ΤΟΥΤΟΥ. Αι άλλαι παράγραφοι ανεδέροντο εις εσωτερικά οικονομικά και διοικητικά θέματα. Επρόσεξα και ενθυμούμαι τούτο, διότι εκ της Ελληνικής εις την οποίαν ήτο συντεταγμένο, ο κ. Πιπινέλης το μετέφρασεν εις την Αγγλικήν και το έδωσεν εις την δακτυλογράφο να αντιγράψει εις 3 αντίτυπα το αγγλικόν και άλλα 3 το ελληνικόν κείμενο. Με παρακάλεσε δε να επιβλέψω να κλειδώση την θύρα του γραφείου της η δακτυλογράφος και να μην κρατήσει τυχόν αντίγραφα. Καλέσας τον υπάλληλον του γραφείου του, έδωσε τον φάκελον με την εντολήν να τον παραδώσει ιδιοχείρως εις τον κ. Καραμανλήν.». Η κυβέρνηση Καραμανλή αντέδρασε στις κατηγορίες Σωτηρόπουλου και διέψευσε πως ο Καραμανλής σχεδίαζε με ξένες δυνάμεις να αναλάβει την πρωθυπουργία πριν ακόμη πεθάνει ο πρωθυπουργός Παπάγος. Ο Σωτηρόπουλος, μέσα από μία επιθετική επικοινωνιακή πολιτική της εποχής, σχεδόν χαρακτηρίστηκε τρελός και ανθέλληνας, απέναντι σε έναν ελπιδοφόρο πολιτικό όπως ο Καραμανλής.

Βασιλικά ψέματα και σχεδιασμοί με τη CIA

Στις 4 Οκτωβρίου 1955, ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, πρωθυπουργός και ηγέτης του «Λαϊκού Συναγερμού», του κόμματος της ελληνικής δεξιάς, πεθαίνει μετά απόπολύμηνη ασθένεια. Ο βασιλιάς Παύλος καλεί τον Στέφανο Στεφανόπουλο, τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υποψήφιο πρωθυπουργό, και του ανακοινώνει πως σε τρεις μέρες η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος θα εκλέξει τον νέο πρωθυπουργό. Την άλλη μέρα, όμως, ο νεαρός υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής παίρνει από τον βασιλιά εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, παρακάμπτοντας τις δυο μεγάλες μορφές του κόμματος και αντιπροέδρους της κυβέρνησης: Τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον Στέφανο Στεφανόπουλο.

Στις 5 Οκτωβρίου ο Καραμανλής ορκίζεται πρωθυπουργός. Η πρωτοφανής πολιτική ανατροπή χαρακτηρίζεται από τα πολιτικά κόμματα της εποχής ως παρέμβαση του παλατιού υπέρ του εκλεκτού της Φρειδερίκης. Ως σήμερα αυτή η «ιστορική» αντίληψη είναι κυρίαρχη. Τα αρχεία όμως της CIA αποδεικνύουν πλέον πως ο Καραμανλής αναρριχήθηκε στην πρωθυπουργία μετά από σημαντικές διαβουλεύσεις με τους Αμερικανούς, οι οποίοι διαπραγματεύονταν μαζί του για το αν ήθελε να συμμετέχει σε μεταβατική κυβέρνηση ή να γίνει πρωθυπουργός, και κατέληξαν σε αυτόν, παίρνοντας μάλιστα διαβεβαιώσεις για θάψιμο του βασικού εθνικού προβλήματος της εποχής: Του Κυπριακού. Το 1955 στην Κύπρο έμπαινε ανοιχτά το θέμα της αυτοδιάθεσης και της απαλλαγής από τη βρετανική κατοχή. Ο Παπάγος θεωρούσε πως είναι αναγκαία η προσφυγή στον ΟΗΕ για την αντιμετώπιση του προβλήματος της Κύπρου ως προβλήματος αυτοδιάθεσης μέσα στα διεθνή πλαίσια. Αυτό ήταν κάτι που δεν επιθυμούσαν οι Βρετανοί. Δεν ήθελαν να χάσουν την Κύπρο, με την οποία έλεγχαν τη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ, αποδεχόμενες τη θέση της Βρετανίας, προσπαθούσαν να εμποδίσουν την εγγραφή του Κυπριακού στον ΟΗΕ. Ο Παπάγος ήταν κατάκοιτος όταν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Στ. Στεφανόπουλος διαμήνυσε στους Αμερικανούς πως η μη εγγραφή του Κυπριακού στον ΟΗΕ θα δημιουργούσε προβλήματα στην κοινή γνώμη στην Ελλάδα και προβλήματα στη Συμμαχία. Απείλησε μάλιστα τον βασιλιά Παύλο με παραίτηση. Οι ΗΠΑ έβαλαν τον Στεφανόπουλο στη μαύρη λίστα και ξεκίνησαν την αναζήτηση προσώπου που, ως διάδοχος του Παπάγου, θα ακολουθούσε τον δικό τους σχεδιασμό για το Κυπριακό.

Μεθοδεύτηκε μάλιστα η τριμερής συνάντηση στο Λονδίνο με τη συμμετοχή της Τουρκίας. Η ελληνική πλευρά αντέδρασε στη συμμετοχή της Τουρκίας σε συνάντηση για το κυπριακό, αφού εκείνη την εποχή η Τουρκία, με μια μικρή τυορκοκυπριακή κοινότητα στο νησί, δεν είχε ρόλο. Οι ΗΠΑ θεωρούσαν πως έπρεπε να σχηματιστιεί μια μεταβατική κυβέρνηση στην Ελλάδα, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο, μετά τον θάνατο του Παπάγου ή εξαιτίας των εξελίξεων για το Κυπριακό, να ανέβει η ελληνική αριστερά. Τα αρχεία της CIA είναι γεμάτα με αναφορές των στελεχών της στην Αθήνα, που αναφέρονται σε συναντήσεις τους με τον Καραμανλή και τον από κοινού σχεδιασμό για την ανάληψη της εξουσίας. Σε ένα από τα τηλεγραφήματα η πρεσβεία στην Αθήνα ενημερώνει για τη συνάντηση με τον Καραμανλή και περιγράφει τι είναι αυτό που ζητά: «Συμφωνώ πως ιδανικά θα ήταν η καλύτερη λύση εάν ο Καραμανλής συνέχιζε να υπηρετεί σε μια μεταβατική κυβέρνηση. Ωστόσο ο Καραμανλής αντιτίθεται σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επειδή στην ουσία θεωρεί πως αυτό θα τον εμποδίσει να γίνει πρωθυπουργός, και πρέπει να λάβουμε υπόψη πολύ σοβαρά αυτή την εκτίμησή του». Ο Έλληνας υπουργός μεταφέρει τις φιλοδοξίες του στην αμερικανική πρεσβεία και από κοινού σχεδιάζει το πολιτικό του μέλλον. Απ” ό,τι φαίνεται από τις αναφορές της πρεσβείας προς την Ουάσιγκτον αλλά και του σταθμάρχη της CIA Άλφρεντ Άλμερ, ο Καραμανλής διατηρεί προσωπική σχέση μαζί τους και οι Αμερικανοί πιέζουν ακόμη και το παλάτι με το όνομα «Καραμανλής». Ο ρόλος των μυστικών υπηρεσιών σε όσα διαδραματίζονται τον Σεπτέμβριο του 1955 σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία είναι, όπως αποδεικνύεται, καθοριστικός.

Στις 6 Σεπτεμβρίου μια βόμβα εκρήγνυται στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα είναι γνωστό πως ο δράστης ήταν στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας. Ως απάντηση στην Κωνσταντινούπολη ξεκινά πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας. Παρότι στην Κύπρο δεν υπάρχει καμία αντιπαλότητα μεταξύ Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων, οι ορδές στην Κωνσταντινούπολη υποστηρίζουν πως απαντούν στις σφαγές των Τουρκοκύπριων στην Κύπρο. Έτσι η Τουρκία, όπως ακριβώς ήθελαν ΗΠΑ και Βρετανία, καθίσταται παράγοντας του Κυπριακού. Ο Στεφανόπουλος επιμένει στη διεθνοποίηση του θέματος μέσω του ΟΗΕ, αλλά οι Αμερικανοί επιδιώκουν άλλη «λύση» και σίγουρα άλλου είδους πρωθυπουργό.

Στις 22 Σεπτεμβρίου ο αρχηγός της CIA Άλεν Ντιούλς στέλνει στον υπουργό Εξωτερικών και αδελφό του, Φόστερ Ντιούλς, ένα άκρως απόρρητο υπόμνημα με πληροφορίες από συναντήσεις αμερικανών πρακτόρων στην Ελλάδα, με τον Παύλο, τη Φρειδερίκη και τον υπουργό Δημοσίων Έργων Καραμανλή. Πιθανός αποστολέας των πληροφοριών του υπομνήματος είναι ο σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα Άλφρεντ Άλμερ. Σε αυτό το υπόμνημα, που δεν διανέμεται στην υπηρεσία αλλά έχει ειδικό χειρισμό, ο Καραμανλής συνομιλεί μαζί τους ως ο «πρωθυπουργός» που υπόσχεται να βάλει το Κυπριακό στο ράφι και μάλιστα «με τιμή», δηλαδή χωρίς να βλάψει την εικόνα του ώστε να μπορεί να εστιάσει σε εγχώρια οικονομικά προβλήματα. Η ανάγνωση όλου του εγγράφου έχει σημασία για να καταλάβει κάποιος όχι μόνο τη σχέση του Καραμανλή με τις υπηρεσίες των ΗΠΑ, αλλά και εκείνη του παλατιού.

Κυπριακό στο ράφι

Η έκθεση του διοικητή της CIA για τιςυποσχέσεις Καραμανλή και την προώθησή του στην πρωθυπουργία: Ο Παπάγος ζει ακόμη, οι δύο διάδοχοί του Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος διεκδικούν με την πολιτική τους πορεία την πρωθυπουργία. αλλά οι Αμερικανοί έχουν προκρίνει τον Καραμανλή. Η φράση θα βάλει το Κυπριακό στο ράφι shelving) και μάλιστα με την ειρωνική προσθήκη «με τιμή» (σε εισαγωγικά), ικανοποιώντας δηλαδή ταυτόχρονα το εθνικό αίσθημα. Μερικά χρόνια αργότερα ο Καραμανλής θα υπογράψει τις συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που είχαν χαρακτηριστεί από τον κυπριακό ελληνισμό και την ελλαδική αντιπολίτευση ως προδοτικές. Χρόνια αργότερα ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο επικρατέστερος για την πρωθυπουργία, ο οποίος έχασε από τις μηχανορραφίες της CIA, δήλωσε:

«Δεν επεχειρήθη από την ημέραν του Χαρ. Τρικούπη νόθευσις τουδημοκρατικού μας πολιτεύματος, οία η σημειούμενη, διαρκώς επιδεινούμενη από του Οκτωβρίου του 1955. Παρεβιάσθησαν αυταί αύται αι ηθικαί προϋποθέσεις της λειτουργίας του… Δυστυχώς από του Οκτωβρίου του 1955 επεκράτησαν οι σκοτεινοί θάλαμοι των παρασκηνίων…». Ο τρόπος που οι ΗΠΑ χειρίζονταν τους πολιτικούς και έπαιρναν τις αποφάσεις φαίνονται και από ένα άλλο τηλεγράφημα, της 29ης Σεπτεμβρίου. Σε αυτό το τηλεγράφημα παίρνουν την απόφαση να τελειώνουν με τον Παπάγο, προχωρώντας στη διάδοχη κατάσταση (Καραμανλής), αλλά αυτός πεθαίνει.

Ο Άλμερ, ο Νιάρχος και ο Ωνάσης

Ο σταθμάρχης της CIA Άλφρεντ Άλμερ, προσωπικός φίλος του Καραμανλή, διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με τον διευθυντή της CIA Άλεν Ντιούλς. Ο Ντιούλς συνήθιζε να βλέπει την Ελλάδα και την Ευρώπη ως ένα πεδίο καλυμμένων επιχειρήσεων. Δεν έδειχνε κανένα δισταγμό στο να παρέμβει. Το δίκτυο που έστησε ο Ντιούλς με τον ελληνοαμερικανό πράκτορα Καραμεσίνη και τον Άλμερ έπαιξε τα επόμενα χρόνια καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Στη μέση του τριγώνου υπήρχε ο ελληνοαμερικανός Τόμας Πάππας, ο οποίος έως τηδεκαετία του ’70 αναλάμβανε δουλειέςτης CIA εμφανιζόμενος ως ένας λομπίστας επιχειρηματίας. Ο Άλμερ ήταν αυτός που είχε αναλάβει την επικράτηση και την αποδοχή του Καραμανλή στον χώρο του κόμματός του, στο οποίο ήταν ουσιαστικά νεοσός. Η επιχείρηση του Άλμερ προέβλεπε τη χρησιμοποίηση τμήματος του εφοπλιστικού κεφαλαίου στην Ελλάδα για την αποδοχή του Καραμανλή στο κόμμα του. Είναι εντυπωσιακό πως 82 βουλευτές του «Συναγερμού», οι οποίοι είχαν υπογράψει υπόμνημα υποστήριξης του Στεφανόπουλου για την πρωθυπουργία, απέσυραν τελικά τη διαμαρτυρία τους. Ο εγκέφαλος της επιχείρησης επικράτησης του Καραμανλή διεκδίκησε την αρχηγία της CIA ανεπιτυχώς και εγκατέλειψε την υπηρεσία για να δουλέψει στο πλευρό του έλληνα εφοπλιστή Σταύρου Νιάρχου. Ο Νιάρχος, ο οποίος επίσης είχε σχέσεις με τον Άλεν Ντιούλς, ήταν αυτός που τον έπεισε πως ο Αριστοτέλης Ωνάσης ήταν ο κοινός τους εχθρός. Έτσι ο Ντιούλς, το 1954, ανακοίνωσε στη CIA το σχέδιο εξόντωσης του Ωνάση,ο οποίος είχε εξασφαλίσει την αποκλειστική μεταφορά των πετρελαίων από τη Σαουδική Αραβία.

H CIA φρόντιζε να καθορίζει τα πολιτικά και επιχειρηματικά πράγματα στην Ελλάδα, αλλά το κυριότερο, να «ξεπλένει» όσους δέχονταν να συμμετέχουν στους σχεδιασμούς της.Τα στοιχεία για τη σχέση του Καραμανλή με τη CIA είναι από τα ανοιχτά αρχεία της υπηρεσίας. Μπορεί λοιπόν κάποιος να τα βρει σχετικά εύκολα. Είναι ωστόσο εντυπωσιακό πως, παρότι «ανοιχτά αρχεία», δεν έχουν ανατρέψει την επίσημη ιστορία για ένα νεαρό πολιτικό από το Κιουπκόι των Σερρών, που κατέβηκε στην Ελλάδα για να την κατακτήσει. «Ανήκουμε εις την Δύσην», έλεγε τα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση ο Καραμανλής. Και είναι βέβαιο πως είχε κάθε λόγο να το λέει.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο 10ο τεύχος του περιοδικού HOT DOC που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο.
koutipandoras.gr