ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η μόνη διέξοδος από την κακοδιοίκηση των πόλεων: πολιτική δύναμη και φιλοσοφία να συναντηθούν στα ίδια πρόσωπα

Το επόμενο πράγμα που, καθώς φαίνεται, έχουμε να κάνουμε είναι να ερευνήσουμε και να επισημάνουμε τι τέλος πάντων απ' ότι πράττουν τώρα στις πόλεις είναι κακό και εξαιτίας του οι πόλεις δεν έχουν τη συγκρότηση που εκθέσαμε, και ποιο είναι το ελάχιστο, το οποίο, αν μεταβαλλόταν, θα συντελούσε στο να λάβει η πόλη ένα πολίτευμα αυτής της μορφής ― το καλύτερο θα ήταν μία αλλαγή ή έστω δύο, ειδάλλως όσο το δυνατόν λιγότερες και μικρότερες αλλαγές.


Πέρα για πέρα έτσι είναι, είπε.


Τότε λοιπόν, είπα, πιστεύω ότι μπορώ να δείξω πώς με την αλλαγή ενός πράγματος θα ήταν δυνατόν να αλλάξει το πολίτευμα, βέβαια δεν πρόκειται για μικρό πράγμα ούτε για εύκολο, είναι όμως κάτι που μπορεί να γίνει.


Ποιο είναι αυτό; ρώτησε.


Είμαι, είπα, ακριβώς επάνω σ' εκείνο το σημείο που το παρομοιάσαμε με το πελώριο κύμα. Θα το πω λοιπόν, κι ας με περιλούσει, κυριολεκτικά σαν αφρισμένο κύμα, με γέλια και με περιφρόνηση. Πρόσεξε τι πάω να πω.


Λέγε το, είπε.


Αν δεν συμβεί, είπα εγώ, ή να κυβερνήσουν στις πολιτείες οι φιλόσοφοι ή να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία, ανυστερόβουλα και άξια, αυτοί τους οποίους τώρα τους αποκαλούν βασιλιάδες και άρχοντες, έτσι ώστε η πολιτική δύναμη και η φιλοσοφία να συναντηθούν στο αυτό πρόσωπο, κι αν τούτος ο εσμός όσων σήμερα πορεύονται χωριστά προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση δεν εμποδιστεί δια της βίας να το κάνει αυτό, δεν θα 'χουν τελειωμό, φίλε Γλαύκων, οι συφορές για τις πολιτείες, νομίζω ούτε και για το ανθρώπινο γένος, κι ούτε τούτο το πολίτευμα, που τώρα μόλις το περιγράψαμε θεωρητικά, πρόκειται ποτέ να λάβει, προτού να γίνουν αυτά, αληθινή υπόσταση και να βγει στο φως του ήλιου. Αυτό είναι που ώρα τώρα διστάζω να το πω, καθώς βλέπω πόσο παράδοξο θα ακουστεί· δύσκολο, βλέπεις, να το αντιληφθεί κανείς πως δεν είναι δυνατόν να υπάρξει άλλος τρόπος να ευτυχήσουν ούτε τα άτομα ούτε το σύνολο!


Κι εκείνος τότε είπε: Σωκράτη, πέταξες μια κουβέντα και μια σκέψη, κι αφού την είπες, ασφαλώς τώρα πρέπει να περιμένεις ότι πάρα πολλοί, κι όχι οι χειρότεροι, θα βγάλουν τα ρούχα τους κι αρπάζοντας, έτσι γυμνοί, ό,τι όπλο βρει καθένας τους μπροστά του θα ορμήσουν με όλη τους τη δύναμη καταπάνω σου να σου κάνουν ένας θεός ξέρει τι! Αν δεν αντισταθείς με επιχειρήματα και δεν τους ξεφύγεις, πραγματικά θα το πληρώσεις με ρεζίλεμα.


Και για όλ' αυτά, είπα, δεν ήσουνα εσύ η αιτία;


Βεβαίως, και καλά έκανα. Όμως δεν θα σε εγκαταλείψω αλλά θα σου συμπαρασταθώ όσο μπορώ· και αυτό μπορώ να το κάνω με τη συμπάθειά μου και με το κουράγιο που θα σου δίνω, και, ίσως, με το να σου απαντώ πιο προσεκτικά απ' ότι ενδεχομένως κάποιος άλλος. Υπολογίζοντας λοιπόν σ' έναν τέτοιο συμπαραστάτη προσπάθησε να δείξεις σε όσους δεν θέλουν να σε πιστέψουν ότι τα πράγματα είναι όπως τα λες.


Ας προσπαθήσω, είπα, μιας κι έχω τόσο μεγάλη συμπαράσταση από τη μεριά σου. Νομίζω λοιπόν ότι είναι απαραίτητο, αν πρόκειται να ξεφύγουμε από αυτούς που λες, να τους εξηγήσουμε με σαφήνεια πώς εννοούμε τους φιλοσόφους, όταν τολμάμε να υποστηρίζουμε ότι πρέπει να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία. Γιατί μόνο αν γίνει αυτή η ξεκάθαρη διάκριση, θα μπορέσει κανείς να αμυνθεί δείχνοντας ότι σε ορισμένους ανθρώπους ταιριάζει από τη φύση τους να καταπιάνονται με τη φιλοσοφία και να έχουν ηγετική θέση στην πόλη, ενώ οι άλλοι δεν πρέπει καν να τα αγγίζουν αυτά αλλά μόνο να ακολουθούν τον ηγέτη.