Ποιός ήταν ο Κέκροπας;

ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι ο Κέκροπας ήταν πανάρχαια μορφή της Αττικής. Ήταν αυτόχθονος, γεννημένος από την ίδια τη Γη, και διφυής ως προς τη μορφή. ' Ηταν δηλ. ένα από τα παράξενα εκείνα δίμορφα πλάσματα, από τη μέση και πάνω άνθρωπος και από τη μέση και κάτω φίδι, όπως ο Τυφώνας. Λένε πως πριν να εμφανιστεί ο Κέκροπας, ο τόπος που μετά ονομά­στηκε Αθήνα λεγόταν αρχικά Ακτική ή Ακτή, από το όνομα ενός Ακταίου που ήταν ένας πανάρ­χαιος αυτόχθονος βασιλιάς στην Αττική. Όταν πέθανε ο Ακταίος τον διαδέχτηκε ο Κέκροπας, έγινε βασιλιάς και κατοίκησε στο βράχο της Ακρό­πολης, που έχτισε τα τείχη της, και από το όνομα του ονομάστηκε «Κεκροπία».
Ο Κέκροπας παντρεύτηκε την κόρη του Ακταί­ου 'Αγραυλο (= «αυτή που μένει στους αγρούς») και απόκτησε μαζί της ένα γιο, τον Ερυσίχθονα και τρεις κόρες, την 'Αγραυλο, την Έρση και την Πάνδροσο. Ο γιος όμως δεν έμελλε να βασιλέ­ψει, γιατί πέθανε νέος όσο ζούσε ακόμα ο πατέ­ρας του. Οι κόρες του Κέκροπα ήταν μορφές όπως οι 'Ωρες και οι Νύμφες, και ήταν αυτές που έριχναν πάνω στους αγρούς και τα λιβάδια τη δρο­σιά, όπως το δείχνουν και τα ονόματα τους Άγραυλος, Έρση (δροσιά), Πάνδροσος. Στις χορταρένιες απλωσιές μπροστά από τους ναούς της Αθηνάς έστηναν το χορό με πρωτοχορευτή τον ίδιο τον Ερμή, ενώ ο Πάνας έπαιζε το σου­ραύλι του. Μία μάλιστα απ' αυτές, η Έρση, ενώ­θηκε με τον Ερμή και γέννησε τον Κέφαλο. Οι κόρες του Κέκροπα είχαν άσχημο τέλος, που προήλθε από την παρακάτω ιστορία: Η Αθηνά τους έδωσε να φυλάξουν ένα κιβώτιο, μέσα στο οποίο είχε κρύψει τον μικρό Εριχθόνιο, με την αυστηρή εντολή να μην το ανοίξουν. Εκείνες όμως φλέγονταν από περιέργεια να μάθουν τι έκρυβε το κιβώτιο και παραβαίνοντας την εντολή της θεάς, το άνοιξαν. Την ίδια στιγμή τις χτύπησε και τις τρεις τρέλα και χωρίς να ξέρουν τι κάνουν άρχισαν να τρέχουν, ώσπου έπεσαν από τα τείχη της Ακρόπολης και σκοτώθηκαν.

Τα μέτρα του Κέκροπα

Ο Κέκροπας αφού έγινε βασιλιάς πάνω στην Ακρόπολη άρχισε να παίρνει διάφορα μέτρα για να οργανώσει καλύτερα τη ζωή της πόλης του. Πρώ­τα, όπως είπαμε, έχτισε τα τείχη πάνω στο βράχο. Αργότερα χρειάστηκε να οργανώσει καλύτερα την άμυνα της χώρας, όταν απείλησαν εχθροί την Αττική. Από τη θάλασσα έφτασαν οι Κάρες και από την ξηρά εμφανίστηκαν οι Βοιωτοί, που τότε τους έλεγαν Άονας. Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος και έπρεπε να συγκεντρωθούν δυνάμεις για την αντίσταση. Γι" αυτό ο Κέκροπας σκέφτηκε να μα­ζέψει τους κατοίκους που ως τότε ζούσαν σκόρ­πιοι και να τους βάλει να μείνουν σε χωριά που μετά τα οργάνωσε σε μια ενιαία πόλη. Τη μεγάλη αυτή πόλη την αποτέλεσαν τα παρακάτω δώδεκα μέρη και για τούτο ονομάστηκε δωδεκάπολη: Κε­κροπία, Τετράπολις, Επακρία, Δεκέλεια, Ελευσίνα, Άφιδνα, Θορικός, Βραυρώνα, Κύθηρος, Σφητ-τός, Κηφισιά. Ως δωδέκατο μέρος άλλοι λένε πως ήταν το Φάληρο, άλλοι η Αθήνα. Μια παρόμοια συνένωση των δώδεκα χωριών ξανάγινε αργότερα όταν βασίλεψε στην Αθήνα ο Θησέας (σ. 50-51). ' Ετσι με ενωμένους τους κατοίκους της Αττικής μπόρεσε ο Κέκροπας να αντιμετωπίσει με επιτυ­χία τους εισβολείς. Διηγούνται μάλιστα πως τότε ο Κέκροπας έκανε και την πρώτη καταμέτρηση του πληθυσμού' δηλαδή κάθε κάτοικος έπρεπε να φέρει μια πέτρα και να τη ρίξει σε ένα ορισμέ­νο μέρος. Έτσι μπόρεσε και τους μέτρησε και λένε ότι από το γεγονός αυτό ονομάστηκαν λαός (από τη λέξη λάς = λίθος), ενώ πρώτα ήταν ένα απροσδιόριστο πλήθος.

Οι νόμοι του Κέκροπα

Ο Κέκροπας ήταν ο πρώτος που έκανε τους νόμους στην Αθήνα. 'Εβαλε τάξη στις σχέσεις των ανθρώπων επισημαίνοντας τη διπλή τους κα­ταγωγή και επιβάλλοντας τη μονογαμία. Ενώ δηλ. πρώτα η ερωτική σχέση ήταν ελεύθερη όπως στα ζώα, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μη γνωρίζουν τον πατέρα τους, παρά μόνο τη μητέρα τους και την καταγωγή τους από αυτήν, από δω και πέρα, με τη μονογαμία που θέσπισε ο Κέκροπας, τα παι­διά άρχισαν να αναφέρονται στην πατρική τους καταγωγή. Από τον Κέκροπα επίσης αρχίζει να επικρατεί η συνήθεια να θάβουν τους νεκρούς. Ακόμα, σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, αυτός ήταν που έφερε πρώτος το αλφάβητο στην Αθή­να. Άλλες πράξεις που έκανε ήταν ότι καθιέρω­σε τη λατρεία του Κρόνου και της Ρέας, έχτισε ένα ιερό για τον Δία 'Υπατο, που ο ίδιος τον ονό­μασε έτσι, και έστησε στο μέρος του Ερεχθείου ένα άγαλμα του Ερμή από ξύλο ελιάς. Για τις θυ­σίες όρισε πως δεν πρέπει στους βωμούς να σφά­ζουν και να καίνε ζωντανά πλάσματα, όπως έκα­ναν άλλοι, αλλά να προσφέρουν κάτι ειδικά γλυκί­σματα, φτιαγμένα για το σκοπό αυτό από μέλι, αλεύρι και λάδι, που τα έλεγαν «πελάνους».
Η βασιλεία του Κέκροπα συνδέεται και με το περιστατικό από το οποίο η Αθήνα πήρε το όνομα της. Την εποχή εκείνη σκέφτηκαν οι θεοί πως πρέπει να πάρουν τις πόλεις της Ελλάδας υπό την προστασία τους, για να τους χτίζουν οι άνθρωποι ναούς και να τους προσφέρουν θυσίες. 'Ετσι άρ­χισαν να μοιράζονται τις πόλεις μεταξύ τους, αλ­λά μοιραία, όταν δύο θεοί ήθελαν την ίδια πόλη, κατέληγαν να φιλονικήσουν μεταξύ τους. Όπως για το Άργος ξέσπασε έρις ανάμεσα στην Ήρα και τον Ποσειδώνα, το ίδιο έγινε και για την πόλη του Κέκροπα ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσει­δώνας: για να κερδίσουν την πόλη άρχισαν έναν αγώνα μεταξύ τους, ποιος θα δώσει το πιο χρήσι­μο δώρο στην πόλη. Ανέβηκαν τότε πάνω στο βρά­χο της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να κάνουν το δικαστή στη διαφωνία των δύο θεών, ενώ ο Κέκροπας πα­ρίστατο ως μάρτυρας. 'Αλλοι πάλι - αργότερα όμως - είπαν πως δικαστής ήταν ο ίδιος ο Κέκρο­πας. Όταν έφτασαν λοιπόν όλοι στην Ακρόπολη, άρχισε ο αγώνας ανάμεσα στους δύο θεούς. Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την τρίαινα του έδωσε ένα δυ­νατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν «Ερεχθηίδα θάλασσα». Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για μάρ­τυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπε­τάχτηκε γεμάτη καρπό. Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα και το έδειχναν στο Πανδρόσειο. Μετά από το δώρο της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δύο θεούς θα δοθεί η πόλη. Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου και να γύριζε, τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νε­ρό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώ­ρα. Το δώρο λοιπόν του Ποσειδώνα δεν ήταν τίποτα νέο, ούτε ιδιαίτερα χρήσιμο. Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώ­το που φύτρωνε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Γι' αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης. Από τότε η πόλη πήρε το όνομα της και λέγεται Αθήνα.

Στα φτερά μιας πάπιας

'Οταν ήρθε ο καιρός να πεθάνει ο Κέκροπας, η Αθηνά μεταμορφώθηκε σε αϊθυια (είδος πάπιας), τον πήρε κάτω από τα φτερά της και τον μετέφε­ρε στα Μέγαρα. Μετά τον Κέκροπα δεν βασίλεψε ο γιος του Ερυσίχθονας, γιατί είχε πεθάνει πριν από τον πατέρα του, όπως είδαμε. Οι Αθηναίοι διάλεξαν τότε για βασιλιά τους τον Κραναό που μετά τον Κέκροπα είχε στην Αθήνα τη μεγαλύτε­ρη δύναμη και επιβολή.
Παραλλαγή. ' Οταν βασίλευε ο Κέκροπας και η πόλη είχε αποκτήσει κατοίκους, ξεπετάχτηκαν κάποτε στο βράχο από τη μια μεριά η ελιά και από την άλλη η πηγή με το αλμυρό νερό. Ο Κέκροπας δεν ήξερε τι σήμαιναν αυτά και έστειλε να ρωτή­σουν το μαντείο των Δελφών. Η απάντηση που πήρε ήταν ότι η ελιά σήμαινε τη θεά Αθηνά, ενώ η πηγή το θεό Ποσειδώνα' ο ίδιος ο λαός έπρεπε να διαλέξει ελεύθερα ποιον από τους δύο θεούς ήθελε για προστάτη του και τίνος το όνομα θα έδινε στην πόλη. Μετά από αυτό ο Κέκροπας κά­λεσε σε μια μεγάλη συγκέντρωση όλους τους κα­τοίκους της πόλης, άντρες και γυναίκες. Στην ψηφοφορία που ακολούθησε, οι άντρες ψήφισαν υπέρ του Ποσειδώνα και οι γυναίκες υπέρ της Αθηνάς. Η Αθηνά νίκησε γιατί οι γυναίκες ήταν κατά μία περισσότερες. Ο Ποσειδώνας τότε χολώθηκε πολύ με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και έστειλε τεράστια κύματα που πλημμύρισαν τις ακτές και σκέπασαν όλο το Θριάσιο πεδίο. ' Αφη­σε όμως ένα μέρος της Αττικής πάνω από τα νε­ρά σαν νησίδα. Για να τον εξευμενίσουν οι γυναί­κες έπρεπε να υποσχεθούν ότι θα παραιτηθούν από το δικαίωμα ψήφου που είχαν ως τότε και ότι στο εξής δεν θα έδιναν στα παιδιά τους το δικό τους όνομα, αλλά το όνομα του πατέρα.


ΠΗΓΕΣ:
--Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο γράφοντος
--Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών
--Φωτογραφικό Αρχείο Μαρίας Ψιλοπούλου
Πηγή