Γκρίζες ζώνες, Μπάμπουρας, casus belli, υφαλοκρηπίδα, διεθνές δίκαιο, συνεκμετάλλευση, Αιγαίο. Όλες οι λέξεις οδηγούν σε μία: Πετρέλαιο.
Τελικά, έχουμε τόσο πολύ;
Ανεβήκαμε στη μοναδική για τον ελλαδικό χώρο εδώ και 30 χρόνια πλωτή εξέδρα άντλησης στ’ ανοιχτά της Καβάλας.
Γνωρίσαμε τα μυστικά της εξόρυξης, μάθαμε για τα περίπλοκα οικονομικά ντιλ γύρω απ’ τον ελληνικό μαύρο χρυσό, για τα πλάνα των νέων γεωτρήσεων στην περιοχή.
Κι αφήσαμε πίσω μας τον Πρίνο σε ταραγμένα νερά, καθώς για άλλη μια φορά ένα τουρκικό ωκεανογραφικό κόβει βόλτες έξω απ’ τη Θάσο.
Τελικά, το πετρέλαιο είναι για μας ευλογία ή κατάρα; Η αιτία ή η αφορμή; Ιδού η απορία.
Ο Prinos Β είναι το σύμπλεγμα τεσσάρων πλωτών εξεδρών άντλησης πετρελαίου που εδώ και 30 έτη βρίσκονται στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Καβάλα και τη Θάσο.
Το σύμπλεγμα μέχρι σήμερα έχει δώσει 120 εκατ. βαρέλια, με όφελος για το ελληνικό δημόσιο περί τα 500 εκατ. δολάρια.
Σήμερα ο μαύρος χρυσός του Πρίνου αντλείται από 12 πηγάδια σε διάφορα βάθη, που κυμαίνονται από 1.000 ώς 3.000 μ. Πόσο πετρέλαιο έχουμε; Εάν μετά από δεκαετίες σεισμικών καταγραφών σε 63.000 χλμ. ελληνικής γης και θάλασσας και πάνω από 171 γεωτρήσεις, το μόνο εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα είναι αυτό της ευρύτερης περιοχής του Πρίνου, όπου η ποσότητα που αντλείται καλύπτει το 1% των αναγκών του πληθυσμού, η χώρα δεν είναι Ελ Ντοράντο.
Ακόμη και στις περιπτώσεις που έχουν προκύψει ενδείξεις ή έχουν επιβεβαιωθεί κοιτάσματα υδρογονανθράκων, όπως στην Πελοπόννησο και στη Β. Ελλάδα, δεν είναι βέβαιο ότι αυτό το πετρέλαιο θα μπορέσει να αντληθεί (έχουμε και δύσκολο γεωλογικό περιβάλλον) ή, και αν αντληθεί, ότι θα είναι καλής ποιότητας… Για να δοθούν, όμως, οι απαντήσεις πρέπει να αρχίσουν οι γεωτρήσεις.
Για όσους ασχολούνται με τα πετρέλαια, η γεώτρηση είναι ό,τι για το γιατρό το χειρουργείο. Ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθεί κανείς τι κρύβει μέσα του ο ασθενής.
Ένα πρωί στις εξέδρες πετρελαίου
Χρειαστήκαμε περίπου 35′ για να προσεγγίσουμε με το πλοιάριο τις εξέδρες πετρελαίου ανάμεσα στην Καβάλα και τη Θάσο, 3,5- 4 ν.μ. από την ακτή της Καρβάλης. Χρειαστήκαμε και χείρα βοηθείας από τους εργαζομένους ώστε να ανεβούμε στο σύμπλεγμα των τεσσάρων εξεδρών του Πρίνου, έκτασης περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων.
Ο επικεφαλής των εξεδρών, χημικός μηχανικός κ. Σωτήρης Παυλάκης, αφού μας υπενθυμίζει τους κανόνες ασφαλείας, μας εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει στο χώρο. Κάτω από τα πόδια μας υπάρχουν δώδεκα πηγάδια. Κάποια είναι πρόσφατα, κάποια άλλα κρατάνε από τις αρχές του ’80, οπότε έγιναν οι πρώτες γεωτρήσεις στην περιοχή. Κάποια φτάνουν στα 1.000 μ. βάθος και κάποια άλλα στα 2.500 με 3.000 μ. Οι περισσότεροι από τους 17 εργαζομένους -τόσος είναι πάντα ο αριθμός τους σε καθεμία από τις τρεις 8ωρες βάρδιες της ημέρας- είναι απασχολημένοι στα δύο από τα τρία stages της πλατφόρμας Α και οι υπόλοιποι στη Β. Πρόκειται για τις πλατφόρμες παραγωγής. Λίγο πιο μακριά, στη Δ, γίνεται η πρώτη επεξεργασία του πετρελαίου.
«Δεν έρχεται μόνον ως ρευστό» μας εξηγεί ο κ. Παυλάκης. «Έρχεται σε τρεις μορφές: νερό, αργό και αέριο. Στις πλατφόρμες γίνεται ο πρωταρχικός διαχωρισμός. Παίρνουμε την αέρια φάση, η οποία περιέχει μεγάλη ποσότητα υδρόθειου και τη στέλνουμε με υποθαλάσσιο αγωγό όξινου αερίου στις χερσαίες εγκαταστάσεις, στο Σίγμα. Εκεί διαχωρίζεται το όξινο αέριο από το γλυκό. Το τελευταίο είναι καύσιμο, το ξαναφέρνουμε με συμπιεστές στις πλατφόρμες και το ξανασυμπιέζουμε στα πηγάδια, διευκολύνοντας την παραγωγή του αργού. Το άλλο κομμάτι του όξινου αερίου καταλήγει σε θειάφι. Τέλος, διαχωρίζουμε το αργό από το νερό· το νερό το στέλνουμε προς τη θάλασσα, μετά τον καθαρισμό, και το αργό το στέλνουμε στο Σίγμα, για την περαιτέρω επεξεργασία του. Μετά φορτώνεται το πετρέλαιο στα δεξαμενόπλοια και αρχίζει το ταξίδι του».
Εκατόν είκοσι εκατομμύρια βαρέλια έχουν μπαρκάρει από το Σίγμα από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα. Κάποιες εποχές, μάλιστα, με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Μέχρι το 1985 τα κοιτάσματα του Πρίνου παρήγαγαν ακόμη και 30.000 βαρέλια την ημέρα, καλύπτοντας το 10% των ετήσιων αναγκών της Ελλάδας. Ωστόσο, στα μέσα του ’90 η παραγωγή μειώνεται δραματικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΕΑ (Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας), το ’96 η ημερήσια παραγωγή πέφτει στα 6.000 βαρέλια. Το 2009 ο Πρίνος δείχνει να στραγγίζει, φτάνοντας μόλις και μετά βίας τα 1.400 βαρέλια ημερησίως. Επρεπε να γίνει γεώτρηση σε δύο νέα πηγάδια, μια καινούργια επένδυση 80 εκατ. ευρώ, για να έρθει η ανάκαμψη.
Η Ενεργειακή Αιγαίου και η θυγατρική της Καβάλα Oil, που σήμερα έχουν τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων της περιοχής του Πρίνου, παίρνουν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης δύο νέων κοιτασμάτων, του Βόρειου Πρίνου και του σημείου Εψιλον, 4,3 ν.μ. δυτικά της Θάσου και 10 ν.μ. νότια της ηπειρωτικής ακτής. Στον Βόρειο Πρίνο είχε γίνει γεώτρηση και το ’96, αλλά εγκαταλείφθηκε. Η νέα γεώτρηση ολοκληρώθηκε την άνοιξη του 2009, έπειτα από 135 μέρες εργασίας. Το νορβηγικό γεωτρύπανο Exerter έφτασε σε βάθος 4.370 μ. Η επένδυση, που άγγιξε συνολικά τα 40 εκατ. ευρώ, έδωσε μιαν ανάσα αφού βοήθησε να ανέλθει η παραγωγή στα 3.000 βαρέλια την ημέρα.
Τα καλύτερα, ωστόσο, ήρθαν λίγο αργότερα, λένε οι εργαζόμενοι, δείχνοντάς μας στο βάθος του ορίζοντα μια «ξερή», στα μάτια του αδαούς, πλατφόρμα. Το πηγάδι Εψιλον. Είναι το καμάρι τους, όχι μόνο γιατί είναι πλούσιο κοίτασμα με 99% αργό πετρέλαιο, ανεβάζοντας την παραγωγή στα 5.000 βαρέλια ημερησίως, αλλά γιατί και ο τρόπος διάνοιξης του πηγαδιού ήταν πρόκληση. Το γεωτρύπανο παρέμεινε τρεις μήνες στην περιοχή μαζί με το προσωπικό της εταιρείας που το διαθέτει. Κατά το χρονικό διάστημα που η ξένη εταιρεία χρησιμοποιεί το δικό της προσωπικό, οι εργαζόμενοι της Καβάλα Oil επιβλέπουν, συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων και σκέφτονται πώς θα σώσουν και τα γερασμένα τους πηγάδια. Μια τέτοια λύση έχει βρεθεί. Αν απορροφάται το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και συμπιέζεται πίσω στα πηγάδια, μπορεί να δώσει άλλα τριάντα χρόνια ζωής στις παλιές γεωτρήσεις και να βοηθήσει παράλληλα το επιβαρημένο περιβάλλον της πόλης. Η εφαρμογή του προγράμματος εισπίεσης του διοξειδίου του άνθρακα, όπως ονομάζεται ο στόχος, είναι να αρχίσει από τη νέα χρονιά.
Η επένδυση στο Εψιλον κόστισε επίσης περί τα 40 εκατ. ευρώ, φέρνοντας την παραγωγή πετρελαίου σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο. Πέντε χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, μας λέει ο μηχανικός, και μας αφήνει για λίγο. Σήμερα γίνεται ο καθαρισμός του πηγαδιού Εψιλον και είναι όλοι σε επιφυλακή. Πώς γίνεται ο καθαρισμός; Σε μια φορτηγίδα φορτώνεται με γερανό μια ελικοειδής σωλήνωση, η οποία κατεβαίνει στο πηγάδι, ξετυλίγεται, και με μια ειδική κεφαλή περνάει από το μηχανισμό που ασφαλίζει το πηγάδι. Το μηχανισμό, δηλαδή, που δεν λειτούργησε στον κόλπο του Μεξικού, με αποτέλεσμα να προκληθεί η οικολογική καταστροφή. Οσο πιο γερασμένο είναι το πηγάδι τόσο συχνότερο καθαρισμό χρειάζεται.
Παράλληλα με τον καθαρισμό, άλλο συνεργείο κάνει τη συντήρηση των σωληνώσεων. Το πάχος των γραμμών παρακολουθείται διαρκώς: Αν ελαχιστοποιηθεί λόγω της διάβρωσης, πρέπει οι γραμμές να αλλαχτούν αμέσως, για να μη γίνει διαρροή επικίνδυνων αερίων στην ατμόσφαιρα.
Οι εργαζόμενοι σε κάθε περίπτωση φορούν αντιασφυξιογόνες μάσκες και είναι συνδεδεμένοι με τις δεξαμενές οξυγόνου. Οι πεντάλεπτης διάρκειας φιάλες που έχουν δεμένες επάνω τους δεν χρησιμοποιούνται εν ώρα εργασίας. Είναι οι φιάλες διαφυγής για την περίπτωση που θα συμβεί κάποιο ατύχημα. Ενα άτομο, μάλιστα, ασχολείται αποκλειστικά με την τήρηση των κανόνων ασφαλείας. Οι εργαζόμενοι εκπαιδεύονται στο να χρησιμοποιούν την αναπνευστική συσκευή τους και κατόπιν υπογράφουν μια δήλωση ότι είναι υπεύθυνοι του εαυτού τους, καθώς αυτές είναι οι απαιτήσεις της ασφαλιστικής εταιρείας. Για την παραμικρή εργασία επάνω στις πλατφόρμες έχει δοθεί γραπτή άδεια εργασίας. Ο εργοδηγός παραγωγής, αφού κάνει αναγνώριση του χώρου εργασίας, ενημερώνει τα συνεργεία και εκδίδει άδεια, η οποία αναγράφει τι ώρα θα ξεκινήσουν οι εργαζόμενοι και τι βοηθητικές συσκευές θα φέρουν μαζί τους. Την άδεια εργασίας υπογράφουν ο χειριστής και ο υπεύθυνος του συνεργείου. Οταν τελειώσει η εργασία, το χαρτί ακολουθεί την αντίστροφη πορεία, για να σταλεί πίσω στην εταιρεία, ενώ συστηματικά γίνονται μετρήσεις με ειδικά όργανα για εκρηκτικά αέρια.
Ο χρόνος μας, όμως, πάνω στην εξέδρα δεν είναι απεριόριστος. Πριν φτάσουμε στις χερσαίες εγκαταστάσεις, περνάμε άλλη μια πλατφόρμα, φυσικού αερίου αυτήν τη φορά. Εκεί παράγονταν 800 εκατ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο – ενώ τελευταία, που το κοίτασμα εξαντλείται, λιγότερα από 150. Τώρα η εταιρεία συζητά με το αρμόδιο υπουργείο ώστε να δημιουργηθεί εκεί, σ’ αυτό το «άδειο κουφάρι» όπως λένε οι τεχνικοί, μια αποθήκη φυσικού αερίου χωρητικότητας 1 δισ. κυβικών μέτρων και χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Φτάσαμε στο Σίγμα. Εκεί μια εποχή, αντί για πετρέλαιο, μύριζε μπαρούτι. Οι εργάτες, οι ιδιοκτήτες της εταιρείας που είχε τότε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης και κρατικοί υπάλληλοι συγκρούστηκαν για την τύχη ανθρώπων και πηγαδιών. Ο πρόεδρος της Καβάλα Oil, ο κύριος Βαγγέλης Παππάς, θα μας πει περισσότερα. Αλλωστε, είχε ρόλο πρωταγωνιστικό στην ιστορία – ως εργάτης τότε, συνδικαλιστής και εκπρόσωπος των εργαζομένων.
Καβάλα Oil: Και εργάτες και μέτοχοι
Τη λιακάδα, όταν ο Πρίνος έβγαζε 30.000 βαρέλια τη μέρα, διαδέχτηκε το σκοτάδι μιας νύχτας ζοφερής και ασέληνης. Το 1998 η τιμή του πετρελαίου πέφτει στα 8 δολάρια το βαρέλι και η παραγωγή στις πλατφόρμες σημειώνει αρνητικό ρεκόρ. Η κοινοπραξία ξένων εταιρειών (Ν.Α.Ρ.C.) που εκείνη την εποχή έλεγχε τη λειτουργία των εγκαταστάσεων αποφάσισε ότι ο Πρίνος στέρεψε. Ηθελε να τα ξηλώσει όλα και να φύγει.
«Εμείς ως εργαζόμενοι κάναμε μια τεράστια αλλά μάταιη προσπάθεια να τους μεταπείσουμε. Φτάσαμε στο σημείο να προτείνουμε να δουλέψουμε χωρίς αμοιβή, μόνο με το ένσημο, μέχρι η εταιρεία να ανακάμψει» θυμάται ο κ. Παππάς. Η απάντηση από τους διοικούντες ήταν αρνητική, οπότε από τον Δεκέμβριο του ’98 ένα μέρος των εργαζομένων αρχίζει περιφρούρηση των εγκαταστάσεων. «Καταφύγαμε ακόμα και σε βιαιότητες προκειμένου να διαφυλάξουμε τη δουλειά μας».
Τον Μάιο του ’99 αποχωρεί οριστικά η Ν.Α.Ρ.C. και οι εγκαταστάσεις, βάσει της αρχικής συμφωνίας, περιέρχονται στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου, το οποίο αναθέτει τη φύλαξη και συντήρησή τους στην τεχνική εταιρεία Ευρωτεχνική Α.Ε. Την έρευνα και την εκμετάλλευση αναθέτει στην εταιρεία Καβάλα Oil. Μια κοινοπραξία στην οποία συμμετείχαν η εταιρεία Ευρωτεχνική με ποσοστό 67% και το σωματείο των εργαζομένων με ποσοστό 33%.
Οι εργαζόμενοι, για να επαναφέρουν τις εγκαταστάσεις σε ασφαλή λειτουργία, δούλεψαν υπερωρίες χωρίς να τις πληρωθούν και με μειωμένες τις αποδοχές τους κατά 20%, ενώ από 400 μειώθηκαν σε 200. Το 2000 πήγε καλά και έφερε κέρδη 25 εκατ. ευρώ, αλλά η Ευρωτεχνική, όπως μας λέει ο πρόεδρος της Καβάλα Oil, μετέφερε κρυφά κεφάλαια σε άλλες εταιρείες και ετοιμαζόταν να φύγει νύχτα. Και τελικά έφυγε. Για να έρθει ο ρουμανικής καταγωγής Φρανκ Τίμις, ο επονομαζόμενος και Δράκουλας των Καρπαθίων. Αυτός δεν μετέφερε κρυφά κεφάλαια, αλλά επιχείρησε το κόλπο γκρόσο. Ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε στην περιοχή ένα τεράστιο κοίτασμα. Ενα δισ. βαρέλια απολήψιμο. Ολο το παιχνίδι ήταν για να αυξήσει τη μετοχή του, αλλά η αξιοπιστία της Καβάλα Oil καταστρέφεται στην πιο δύσκολη στιγμή. Ο Τίμις δεν έχει άλλη επιλογή και πιεζόμενος από τους εργαζομένους κρατάει το ποσοστό του και τους παραχωρεί τη διοίκηση. «Ετσι από εργάτες γίναμε πρόεδροι».
Στα χέρια του σωματείου το κόστος λειτουργίας της εταιρείας έπεσε από τα 46 εκατ. στα 32. Στο τέλος του 2006 βγαίνουν πάλι σε αναζήτηση χρηματοδοτών, βρίσκουν τους Ρήγα και Τοπούζογλου και «κολλάνε». Οι μετοχές της Καβάλα Oil πωλούνται 1 εκατ. ευρώ στην Ενεργειακή Αιγαίου, που αναλαμβάνει το κομμάτι των επενδύσεων, αφήνοντας την παραγωγή σ’ αυτούς που την ξέρουν καλά – στους εργάτες του 33%.
Φέτος, μάλιστα, όπως μας διαβεβαιώνει ο κ. Παππάς, εκτός από το 40% επί του τζίρου, θα μπορέσουν να δώσουν στο Δημόσιο και την ειδική συμμετοχή 5% επί των κερδών η οποία αφορά τις περιπτώσεις που τα κέρδη ξεπερνούν τα 100 εκατ. δολάρια.
Ερευνες, γεωτρήσεις και παραχωρήσεις
Πώς, όμως, φτάσαμε ώς εδώ; Η ιστορία των γεωτρήσεων στην Ελλάδα ξεκινά το 1903, όταν το ελληνικό κράτος παραχώρησε δικαίωμα έρευνας στην εταιρεία London Oil Development. Εκείνη άνοιξε, με ένα πρωτόγονο γεωτρύπανο, δύο επιφανειακές τρύπες σε περιοχή της Ζακύνθου κι έφυγε άπρακτη. Το ’38 έγιναν γεωτρήσεις στη Δυτ. Πελοπόννησο και στον Εβρο χωρίς αποτέλεσμα επίσης, ενώ το ’60 το υπουργείο Βιομηχανίας μαζί με το Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών ανέλαβε κάποιες συστηματικές γεωλογικές, γεωφυσικές και γεωτρητικές έρευνες στην Ηπειρο και στα Ιόνια νησιά. Στη συνέχεια «τρυπήθηκαν» τα Φιλιατρά, περιοχές στη Θεσ/νίκη και η Αιτωλοακαρνανία. Η τελευταία προτιμήθηκε από την ΒΡ. Η Texaco εμφανίστηκε να ψάχνει μαύρο χρυσό στον Θερμαϊκό και η An-Car Oil στη Ζάκυνθο και στη Λήμνο.
Το 1970 η Χούντα παραχωρεί το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων της περιοχής του ΒΑ. Αιγαίου (και κατ’ άρθρο εκείνης της σύμβασης ολόκληρης της θαλάσσιας περιοχής του Θρακικού πελάγους) στην αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration Company, η οποία θα ανακαλύψει το κοίτασμα του Πρίνου. Ενα κοίτασμα που έχει προσφέρει οφέλη στο ελληνικό δημόσιο της τάξεως των 500 εκατ. δολαρίων. Η Oceanic θα παραχωρήσει σε μικρό χρονικό διάστημα τα δικαιώματά της στην Denison, η οποία ζητά να διεξαγάγει έρευνες ανατολικά της Θάσου. Εισπράττει βροντερή άρνηση από το ΓΕΝ για λόγους εθνικής ασφάλειας. Η εταιρεία επιμένει στις έρευνες στην αμφισβητούμενη από τους Τούρκους περιοχή και συγκρούεται με την ελληνική κυβέρνηση.
Το 1975 ιδρύεται η ΔΕΠ (Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου) με μόνο σκοπό να αναλάβει την επίβλεψη των όρων της σύμβασης για την εκμετάλλευση των πετρελαίων του Πρίνου. Θα περάσουν δέκα χρόνια για να ιδρυθεί η θυγατρική ΔΕΠ-ΕΚΥ, με σκοπό την έρευνα και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Οι έρευνες εκείνη την εποχή επεκτείνονται με γεωτρύπανα που νοικιάζονταν κατά προτίμηση από τη Ρουμανία. Από το ’75 μέχρι το ’96 είχαν εκτελεστεί συνολικά 74 γεωτρήσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας. Είναι η εποχή που βλέπει πετρέλαιο στην Ελλάδα και το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαϊκών Ερευνών BEICYP, έπειτα από έρευνα με βάση δορυφορικές μετρήσεις. Τι κρίμα που δεν τις θεωρούν αξιόπιστες οι πετρελαϊκές εταιρείες… Από τις ντόπιες έρευνες προέκυψε το κοίτασμα αργού πετρελαίου στο Κατάκολο και σε ένα πλήθος πιθανών πετρελαιοπεριοχών στο Ιόνιο, στο κεντρικό Αιγαίο, την Κρήτη και την Κάρπαθο, ενώ για την Ηπειρο η διάγνωση ήταν «επιφανειακές ενδείξεις πετρελαίου».
Εκείνη την εποχή, όμως, μια οδηγία της Ε.Ε. (του 1994) απαγορεύει στις κρατικές εταιρείες να έχουν αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και να εκμεταλλεύονται οι ίδιες το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο… Το πετρέλαιο, λοιπόν, ανήκει στο ελληνικό δημόσιο – το οποίο παραχωρεί, για πρώτη φορά, το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης με διεθνή διαγωνισμό και συμβάσεις. Στον ιστορικό εκείνο πρώτο γύρο παραχωρήσεων με διαγωνισμό, τον οποίο προκηρύσσει η ΔΕΠ -ΕΚΥ (που διατηρεί το δικαίωμα της έρευνας και χάνει εκείνο της εκμετάλλευσης), προκρίνονται οι εξής περιοχές: Ιωαννίνων (4.200 τ.χλμ.), βορειοδυτικής Πελοποννήσου (2.025 τ.χλμ.), Αιτωλοακαρνανίας (3.650 τ.χλμ.) και η θαλάσσια περιοχή του Πατραϊκού. Ολες γίνονται ανάρπαστες. Η προκήρυξη όριζε το ελάχιστο ύψος επένδυσης για κάθε περιοχή και χώριζε την επενδυτική περίοδο σε τρεις φάσεις.
Η ερευνητική περίοδος σύμφωνα με το νόμο είναι έξι χρόνια για την ξηρά και επτά για τη θάλασσα, ενώ το ύψος της επένδυσης ήταν για την περιοχή Ιωαννίνων 20 εκατ. δολάρια για τα 4 χρόνια, για την Πελοπόννησο 26 εκατ. δολάρια, για την Αιτωλοακαρνανία 35 εκατ. δολάρια και για τον Πατραϊκό 26 εκατ. δολάρια. Αν έβρισκαν και πετρέλαιο θα απέδιδαν, σύμφωνα με το νόμο, το 40% του τζίρου τους στο κράτος. Στη συνέχεια η ΔΕΠ-ΕΚΥ καταργείται και απορροφάται από τα ΕΛ.ΠΕ. Οι εταιρείες δεν ολοκληρώνουν το ερευνητικό τους έργο και φεύγουν πριν από τη λήξη των συμβάσεων, πληρώνοντας μάλιστα στο ελληνικό δημόσιο τα ποσά που είχαν δεσμευτεί με εγγυητικές επιστολές ότι θα επενδύσουν. Κάποιοι αποδίδουν την αποχώρηση στο υψηλό κόστος των γεωτρήσεων. Στη Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, που τα κοιτάσματα είναι τεράστια και επιφανειακά, το κόστος για την παραγωγή 1 δισ. βαρελιών εκτιμάται σε 0,2-0,5 δολάρια το βαρέλι, την ίδια ώρα που στην Ελλάδα λόγω γεωλογικών συνθηκών το κόστος ανεβαίνει στα 3-4 δολάρια το βαρέλι. Κι αυτό αφορά τις χερσαίες γεωτρήσεις – οι θαλάσσιες είναι δυσκολότερες και δαπανηρότερες.
Από την άλλη μεριά οι άνθρωποι της πρώην ΔΕΠ απέδωσαν την αρνητική εξέλιξη στην έλλειψη ενός κρατικού φορέα διαχείρισης υδρογονανθράκων. Η έλλειψη ενός τέτοιου φορέα έγινε αισθητή και στην ιστορία με τα πιθανά πετρέλαια της Γαύδου, όταν στην ιστοσελίδα της εταιρείας πετρελαίου της Λιβύης εμφανίζονταν η Γαύδος και η Γαυδοπούλα ως λυβικές. Το θέμα διευθετήθηκε τελικά με τη μεσολάβηση του Κάρολου Παπούλια.
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν είχε υπεύθυνο φορέα για αρκετά χρόνια. Και λέμε «δεν είχε», γιατί τώρα είναι υπό σύσταση και το σχετικό νομοσχέδιο έχει κατατεθεί στη Βουλή. Τελευταία πράξη με την παλιά διαδικασία, απευθείας ανάθεση ή παρα- χώρηση δηλαδή και κύρωση από το Κοινοβούλιο, θα είναι ως φαίνεται η Ενεργειακή Αιγαίου και η Καβάλα Oil να αποκτήσουν το 70% των δικαιωμάτων στην περιοχή του ΒΑ. Αιγαίου από την καναδέζικη Calfrac (θα διατηρήσει το 5%). Τα ΕΛ.ΠΕ. κρατούν το 25%, ενώ ζήτησαν τις απαραίτητες εγγυήσεις σχετικά με τις οικονομικές δυνατότητες της Ενεργειακής Αιγαίου για να δώσουν τη συναίνεσή τους. Η συγκεκριμένη παραχώρηση περιλαμβάνει και το ακρωτήρι Μπάμπουρας. Οι εκτιμήσεις θέλουν την περιοχή γεμάτη πετρέλαιο, αλλά κάθε προσπάθεια επέκτασης των ερευνών έχει αποτελέσει στο παρελθόν αφορμή για κρίση στο Αιγαίο, αφού το πιθανολογούμενο κοίτασμα εκτείνεται στα 10 ν.μ. από το ακρωτήριο Μπάμπουρας και κατά την Τουρκία «κάθεται» σε τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Θέλουν οι Τούρκοι τα πετρέλαιά μας, λοιπόν; Ο Αν. Πεπονής, πρώην υπουργός και στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου στο χειρισμό κρίσεων με την Τουρκία, θέτει το ζήτημα του Αιγαίου προσδίδοντάς του χροιά κατ’ εξοχήν πολιτική: «Το πετρέλαιο είναι το πρόσχημα· η ουσία είναι η συγκυριαρχία στο Αιγαίο. Τα σκάφη που έβγαλαν οι Τούρκοι ήταν τελείως ακατάλληλα για τέτοια δουλειά. Η εκχώρηση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης, όταν δεν υπάρχουν κεφάλαια και τεχνογνωσία, αποτελεί πράξη διεκδίκησης και πολιτικής σκοπιμότητας».
Από το «Βυθίσατε το “Χόρα”!» στις «γκρίζες ζώνες»
*Το 1973 η τουρκική κυβέρνηση εκχωρεί στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίων την έρευνα 27 συνεχόμενων τμημάτων της θάλασσας του Αιγαίου. Η περιοχή αρχίζει από ανατολικά της Σαμοθράκης και φτάνει έως βόρεια της Χίου, με όριο την ελληνική χωρική θάλασσα των 6 μιλίων.
*Τον Ιούνιο του ’74 ένα μικρό υδρογραφικό πλοίο, το «Τσανταρλί», πραγματοποίησε έρευνες σε τμήμα υφαλοκρηπίδας δυτικά της Λέσβου. Η αμφιβολία για το αν το πλοίο αυτό μπορούσε να επιχειρήσει ουσιαστική έρευνα επιβεβαιώνει ότι επρόκειτο για επίδειξη άσκησης δικαιώματος.
* Το 1975 το ερευνητικό σκάφος «Χόρα» είχε βγει για έρευνα σχετική με υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου – και, μάλιστα, στην αμφισβητούμενη ελληνική υφαλοκρηπίδα, την οποία και παραβίασε. Ενα χρόνο αργότερα η Τουρκία προαναγγέλλει εκτεταμένα γυμνάσια στο Αιγαίο και έξοδο ξανά του «Χόρα» για σεισμικές έρευνες και σε ζώνες, προκαλώντας σοβαρή κρίση. Είναι τότε που αποδόθηκε στον Ανδρέα Παπανδρέου η φράση «Βυθίσατε το “Χόρα”!».
* Την περίοδο 1984-86 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Ανδρέας Παπανδρέου προχώρησε σε νέες έρευνες και δειγματοληψίες από την περιοχή Μπάμπουρα, οι οποίες επιβεβαίωσαν τις προηγούμενες μελέτες, και έδωσε εντολή να συνεχιστούν και άλλες στην περιοχή των Δωδεκανήσων και στη νότια Κρήτη.
* Μάρτιος ’87. Το «ΜΤΑ Sismik Ι», πρώην «Χόρα», εμφανίστηκε εν δράσει μεταξύ Λήμνου – Μυτιλήνης, προκαλώντας μεγάλη κρίση. Αφορμή για την Αγκυρα αποτέλεσε η αίτηση της εταιρείας Denison να επεκτείνει τις έρευνές της για πετρέλαιο στα 10 ν.μ. ανατολικά της Θάσου. Η κυβέρνηση Παπανδρέου πίστευε ότι δεν υπήρχε λόγος να μη γίνουν γεωτρήσεις στην περιοχή.
* Η Τουρκία απαντά τον Μάρτιο του 1987 με την έξοδο του ερευνητικού της σκάφους «Sismik» στη θαλάσσια περιοχή του Μπάμπουρα. Η ελληνική πολεμική μηχανή τέθηκε σε πλήρη ετοιμότητα. Η σύρραξη αποφεύχθηκε, το «Sismik» επέστρεψε πίσω, αλλά η τουρκική διεκδίκηση καταγράφηκε. Τουλάχιστον στη φαντασία της.
* Συνάντηση τον Φεβρουάριο του 1988 Παπανδρέου και Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας, όπου συμφωνείται να παγώσει η υπόθεση Μπάμπουρας. Λίγο αργότερα, ο Α. Παπανδρέου παραδέχεται το λάθος του με το περίφημο «mea culpa».
* Τον Δεκέμβριο του 1996 ξεσπά η κρίση των Ιμίων. Η Τουρκία θέτει από τότε το ζήτημα των «γκρίζων ζωνών». Η κρίση συνδέεται και με την ανάθεση από την κυβέρνηση Σημίτη σε γερμανική εταιρεία έρευνας στον υποθαλάσσιο χώρο της Θάσου.
* Τον Μάιο του 2001, και ενώ προετοιμαζόταν συνάντηση Γ. Παπανδρέου -Ισμαήλ Τζεμ, γίνεται γνωστό ότι το τουρκικό ωκεανογραφικό «Πίρι Ρέις» σαλπάρει για σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα της Ρόδου, Καρπάθου, Καστελόριζου, καθώς και στην ανατολική Μεσόγειο. Τελικά το σκάφος δεν πραγματοποιεί τις έρευνες, αλλά η έξοδός του συνδέεται με διαφαινόμενη συνεργασία της Ελλάδας με ρωσικές εταιρείες για πετρελαϊκές έρευνες στο νότιο Αιγαίο, αλλά και με τη διαδικασία της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου