του Νίκου Μαυρίδη
Το 2013 ήταν μια πολύ πετυχημένη χρονιά για την ρωσική διπλωματία. Η αποφυγή της αμερικανικής επέμβασης στην Συρία, η μη έκδοση Σνόουντεν αλλά και η παρεμπόδιση της ΕΕ σε μεγάλο βαθμό από το να εισχωρήσει στην Ουκρανία, είναι τρεις νίκες της Ρωσίας. Πώς όμως διαμορφώνεται η ρωσική εξωτερική πολιτική; Ο Πούτιν πέρασε από το 2000 μέχρι το 2011 σε τρεις διαφορετικές φάσεις διπλωματίας. Αρχικά, από το 2000 μέχρι το 2003 έγινε μια προσπάθεια για συμμαχία με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Στην συνέχεια, από το 2004 μέχρι το 2008, υπήρξε αλλαγή και επιχειρήθηκε η στρατηγική ανεξαρτησία από την Δύση, ενώ αργότερα, μέχρι το 2011, επανήλθε η επιθυμία για κοινή πλεύση με την Αμερική. Μέτα από αυτές τις τρεις περιόδους αυτό που κατάλαβε ο Πούτιν ήταν ότι η Ρωσία έπρεπε να ακολουθήσει μια δική της ανεξάρτητη πορεία και να βρεθεί ισότιμη με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις.
Μια από τις πρώτες προτεραιότητες της Μόσχας είναι η κυριαρχία της στον παραδοσιακό χώρο επιρροής της, τις πρώην Σοβιετικές χώρες. Ο έλεγχος αυτής της περιοχής επιτυγχάνεται μέσα από οργανισμούς όπως η κοινοπολιτεία ανεξάρτητων κρατών. Παρόλα αυτά το Κρεμλίνο αντιμετώπισε προβλήματα με κάποιες από αυτές τις χώρες οι οποίες στράφηκαν, ή προσπάθησαν να στραφούν, προς την πλευρά της Δύσης.
Πιο τρανταχτά παραδείγματα αποτελούν η Ουκρανία και η Γεωργία που επιχείρησαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, κάτι το οποίο θα ήταν τεράστιο πλήγμα για την ρωσική κυριαρχία στην περιοχή. Αυτό οδήγησε στον πόλεμο με την Γεωργία το 2008 και στην κρίση φυσικού αερίου με την Ουκρανία την ίδια χρονιά, η οποία δύο χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τα σχέδιά της για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Γενικότερα η Ρωσία με τις ηλεκτρονικές επιθέσεις στην Εσθονία, την απειλή για τα αποθέματα φυσικού αερίου της Λιθουανίας και το μποϋκοτάζ των κρασιών της Γεωργίας και των κρεάτων της Πολωνίας έχει δείξει ότι σκοπεύει να κρατήσει τις πρώην σοβιετικές χώρες υπό την επιρροή της είτε αυτές το επιλέξουν είτε όχι.
Όμως πέραν αυτών που έχουν αρχίσει να ξεφεύγουν από τον έλεγχο της, έχει και πολύ ισχυρούς συμμάχους στην ευρασιατική περιοχή όπως η Λευκορωσία και το Καζακστάν, με τις οποίες έχει τελωνειακή ένωση. Απώτερος σκοπός του Πούτιν είναι μέχρι το 2015 να δημιουργηθεί η Ευρασιατική Ένωση στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής, για την δημιουργία της οποίας έχουν ήδη συνυπογράψει με το Καζακστάν και τη Λευκορωσία και έχει εκφραστεί ενδιαφέρον από το Κυργυστάν και το Τατζικιστάν. Η δημιουργία μιας τέτοιας Ένωσης θα ισχυροποιήσει την επιρροή της στα κράτη της Ευρασίας και θα δώσει μια νέα δυναμική στην εξωτερική της πολιτική. Οι συνεχείς προσπάθειες των ΗΠΑ άλλα κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εμπλοκή στις χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ, δημιουργούν τριβές με την ρωσική διπλωματία οι οποίες σταδιακά κλιμακώνονται.
Το ανώτερο σημείο της μέχρι στιγμής κλιμάκωσης συνέβη πρόσφατα με την ουκρανική επανάσταση του 2014. Ο κύριος λόγος ήταν ο διχασμός του ουκρανικού λαού ως προς την επιλογή της σφαίρας επιρροής που ήθελε να ανήκει, της ΕΕ η της Ρωσίας. Η ρωσόφιλη ουκρανική κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει μια μερίδα ευρωπαϊστών διαδηλωτών οι οποίοι είχαν την υποστήριξη της ΕΕ. Μέτα την πτώση της κυβέρνησης Yanukovych, και την επικράτηση των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων, πολλές περιοχές της Ουκρανίας κυρίως της νότιας και ανατολικής με μεγάλα ποσοστά ρωσικού πληθυσμού, διαμαρτυρήθηκαν για την νέα κυβέρνηση και τάχθηκαν υπέρ της Ρωσίας. Αποκορύφωμα αποτέλεσε η στρατιωτική είσοδος στην Κριμαία και το ψήφισμα για ένωση με την Ρωσία.
Η σύγκρουση αυτών των δύο δυνάμεων για την επιβολή τους στο κράτος της Ουκρανίας δημιούργησε αρκετές διπλωματικές αναταράξεις. Παρόλο που η αφορμή για την στρατιωτική επέμβαση ήταν η συμμετοχή του ακροδεξιού κόμματος στην ουκρανική κυβέρνηση, ο Πούτιν διατηρεί καλές σχέσεις με αρκετά ακροδεξιά κόμματα ευρωπαϊκών κρατών. Ο πρόεδρος του jobbik της Ουγγαρίας συμμετείχε σε ομιλία στο κρατικό πανεπιστήμιο της Μόσχας και συναντήθηκε με Ρώσους βουλευτές ενώ η Μαρίν Λεπέν, πρόεδρος του γαλλικού εθνικού μετώπου, επισκέφθηκε τη Μόσχα τον Ιούνιο του 2013 μετά από πρόσκληση του ηγέτη τής Κρατικής Δούμας, Σεργκέι Ναρίσκιν, στενού συνεργάτη τού Πούτιν. Έπειτα από πληροφορίες του wikileaks αποκαλύφθηκε ότι το ακροδεξιό κόμμα τής Βουλγαρίας, Ataka, έχει στενούς δεσμούς με την ρωσική πρεσβεία.
Οι καλές σχέσεις του Κρεμλίνο με αυτά τα κόμματα δεν είναι ιδεολογικό αποτέλεσμα αλλά συνδέονται με την επιθυμία του Πούτιν να αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, να εμποδίσει την επέκταση της ΕΕ και να βοηθήσει να έρθουν στην εξουσία ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που είναι φιλικές προς την Ρωσία. Με τις ΗΠΑ τα πράγματα είναι κάπως πιο πολύπλοκα. Από την μια παρατηρούμε προσπάθειες βελτίωσης των διμερών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες με την διοργάνωση κοινών ασκήσεων κατά της τρομοκρατίας στην Γερμανία, το κοινό μέτωπο κατά της πειρατείας στην Σομαλία άλλα και την βοήθεια της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ με την δημιουργία στρατιωτικού νοσοκομείου και στελέχωσης του στο Αφγανιστάν.
Επιπλέον, συμφώνησε να παρέχει λογιστική υποστήριξη στα νατοϊκά στρατεύματα στην ίδια περιοχή, αλλά και τους επέτρεψε την διέλευση ρωσικών εδαφών για πρόσβαση στο Αφγανιστάν και αποστολή ειδικών δυνάμεων Spetznaz σε αποστολές με σκοπό την βοήθεια με παροχές πληροφοριών και μελετών εδάφους. Παρά τις προσπάθειες για βελτίωση των σχέσεών τους μετά από μια σειρά γεγονότων οι σχέσεις των δύο κρατών βρίσκονται σε πολύ χαμηλά σημεία. Ο ρωσογεωργιανός πόλεμος, η υπόθεση σνόουντεν και ο συριακός εμφύλιος αποτελούν μερικά σημαντικά σημεία τριβής. Το 2008 με την εισβολή της Γεωργίας στην Νότια Οσετία η Ρωσία κινήθηκε εναντίον της πρώτης με σκοπό την προστασία του οσετιανού πληθυσμού και της άλλης αποσχιστικής περιοχής, της Αμπχαζία με αποτέλεσμα τον πόλεμο των πέντε ημερών η αλλιώς τον Αυγουστιάτικο πόλεμο.
Οι ΗΠΑ και επακολούθως το ΝΑΤΟ τάχθηκαν υπέρ της Γεωργίας στέλνοντας ανθρωπιστική βοήθεια, βοήθησαν να αποσυρθούν τα γεωργιανά στρατεύματα από το Ιράκ, ώστε να συμμετέχουν στον πόλεμο, και μάλιστα απείλησαν την Ρωσία με στρατιωτική επέμβαση. Στα γεγονότα του συριακού εμφυλίου πάλι διίσταντο οι απόψεις των δύο χωρών, με την Ουάσινγκτον να παίρνει το μέρος των ανταρτών, ενώ το Κρεμλίνο στήριξε τις κυβερνητικές δυνάμεις. Στο σημείο που άρχισαν τα αμερικανικά σχέδια για εισβολή και καταστολή της συριακής κυβέρνησης, ο Πούτιν έκανε μια εξαιρετική διπλωματική κίνηση, ανακοινώνοντας την πρόταση για αφόπλιση του χημικού οπλοστασίου της Συρίας με την επιτήρηση του ΟΗΕ, στερώντας έτσι από τις νατοϊκές δυνάμεις την αφορμή για εισβολή.
Τέλος, το Κρεμλίνο κατάφερε ένα ακόμα διπλωματικό χτύπημα με την απόφασή του να παραχωρήσει άσυλο στον Σνόουντεν, μετά από τις αποκαλύψεις που έκανε για τις παρακολουθήσεις από μέρους των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και να μην τον εκδώσει για να δικαστεί στην χώρα του. Παρατηρούμε ότι πλέον, η Ρωσία έχει επιλέξει να κάνει καίρια χτυπήματα στην διεθνή εικόνα της Αμερικής μέσω διπλωματικών οδών και κινήσεων εντυπωσιασμού, εν αντιθέσει με τις προηγούμενες επιλογές της φιλικής αντιμετώπισής της. Παράλληλα με την ρήξη της με τον Δυτικό κόσμο, πραγματοποιείται μια στροφή της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής προς τις περιοχές Ασίας και Ειρηνικού. Τις προθέσεις αυτές ανακοίνωσε ο Ρώσος πρόεδρος κατά την ομιλία του στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη.
Στην ίδια ομιλία πρότεινε την αναβάθμιση της διασιβηριακής σιδηροδρομικής γραμμής ώστε να υπάρχει καλύτερη σύνδεση με τον Ειρηνικό μαζί με μια σειρά άλλων επενδύσεων στην περιοχή. Πιο συγκεκριμένα, έχει επιτευχθεί η βελτίωση των ρωσοκινεζικών σχέσεων σε πολύ μεγάλο βαθμό με την συνθήκη φιλίας του 2001 αλλά και με την δημιουργία της διασιβηριακής γραμμής πετρελαίου η οποία συμβάλει στις ενεργειακές ανάγκες της Κίνας. Ανοίγματα έχουν γίνει και στην Ινδία, με την αύξηση του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών και την συνεργασία τους σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος σε διεθνείς οργανισμούς. Ο Ινδός πρόεδρος έχει δηλώσει ότι «o Πρόεδρος Πούτιν είναι ένας πολύτιμος φίλος της Ινδίας και ο μοναδικός αρχιτέκτονας της Ινδο-Ρωσικής στρατηγικής συνεργασίας». Αγκάθι για τα ρωσικά σχέδια στην περιοχή αποτελούν οι σχέσεις με την Ιαπωνία οι οποίες δεν βρίσκονται σε καλό επίπεδο. Οι δύο χώρες δεν έχουν υπογράψει τυπικά συνθήκη ειρήνης από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ενώ υπάρχουν διαμάχες για τα νησιά Sakhalin που διεκδικεί η Ιαπωνία. Παρ όλες τις προσπάθειες της Ρωσίας για την νέα στροφή της προς ανατολάς και την μεγάλη πιθανότητα να αποκτήσει δύναμη στον Ειρηνικό, η Ασία παραμένει στο περιθώριο των δυνάμεών της.
Παρά τους θεατρινισμούς σχετικά με την ενεργοποίηση της Ρωσίας σε ένα κομβικό σημείο των ενδο-ασιατικών συναλλαγών και της συνεργασίας, η στρατηγική εστίαση της Μόσχας είναι ακόμα κολλημένη με τη Δύση - ο πληθυσμός της είναι ως επί το πλείστον στη Δύση, οι οικονομικοί δεσμοί της είναι κυρίως προς τη Δύση, καθώς και το επίσημο στρατιωτικό της δόγμα παραμένει προσκολλημένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ. Αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει για το προβλέψιμο μέλλον. Τα παλιά σχέδια είναι δύσκολο να καταργηθούν, και ακόμη και οι πιο ελπιδοφόρες από τις νέες προσπάθειες αποδεικνύονται δύσκολο να διατηρηθούν στον χρόνο.
http://defencenews.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου