Γιατί προκαλεῖ ἡ Τουρκία

Γράφει ὁ Νίκος Χειλαδάκης,
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
Στὶς 11 Ὀκτωβρίου ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα Sabah ἀνέφερε ὅτι ἡ τουρκικὴ κυβέρνηση ἔχει ἐγκρίνει γιὰ τὶς πολεμικὲς δαπάνες τῆς χώρας τὸ ἀστρονομικὸ ποσὸ τῶν 5,7 δὶς τουρκικῶν λιρῶν, δηλαδὴ περίπου δυὸ δισεκατομμύρια εὐρώ, πόσο ποὺ κρίνεται ὑπερβολικὰ μεγάλο γιὰ μιὰ οἰκονομία ὅπως ἡ τουρκικὴ ποὺ ἔχει ἀρχίσει νὰ παρουσιάζει ἔντονα σημεῖα ὕφεσης ἐνῶ ἡ ἀνεργία καὶ ὁ πληθωρισμὸς ἔχουν ἀρχίσει νὰ ἀνεβαίνουν ἐπικίνδυνα. Τὸ ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι τὰ ποσὰ αὐτὰ ἐγκρίθηκαν μετὰ ἀπὸ σχετικὲς μυστικὲς εἰσηγήσεις καὶ ἀναφορὲς τῆς ΜΙΤ γιὰ τὴν κατάσταση στὴν εὐρύτερη περιοχή, ἐνῶ καὶ ὁ προϋπολογισμὸς τῆς ΜΙΤ ἀναμένεται νὰ αὐξηθεῖ ἐντυπωσιακά. 
Αὐτὴ ἡ κατάσταση στὴν εὐρύτερη περιοχὴ ἔχει δημιουργήσει στὴν «Νέα Τουρκία», ὅπως τὴν ἐπαγγέλθηκαν οἱ Ἐρντογᾶν Νταβούτογλου μετὰ τὴν μετακίνηση τοῦ πρώτου στὴν τουρκικὴ προεδρία, πολύπλοκα προβλήματα ποὺ ἔχουν προβληματίσει ἔντονά το τουρκικὸ καταστημένο ἐνῶ ἔχει ἐπανέλθει ἀπὸ τὸ παρελθὸν τὸ γνωστὸ ἄγχος τοῦ διαμελισμοῦ ποὺ κατατρέχει κατὰ καιροὺς τὴν τουρκικὴ πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ἡγεσία. Ἡ τεράστια ἀνάπτυξη τῆς τουρκικῆς στρατοκρατικῆς μηχανῆς, εἶναι καὶ αὐτὸ ἕνα χαρακτηριστικὸ σημάδι τῆς μεγάλης ἀνασφάλειας ποὺ ἐπικρατεῖ τὸν τελευταῖο καρὸ στὴν τουρκικὴ πρωτεύουσα. Σὲ ἕνα πολὺ σημαντικὸ ἄρθρο τῆς....
τουρκικῆς ἐφημερίδας Zaman, στὶς 7 Ὀκτωβρίου μὲ τὸν τίτλο, «Turkiye nin bolgesel politikasinin sorunlari», δηλαδή, «Τὰ περιφερειακὰ προβλήματα τῆς τουρκικῆς πολιτικῆς», ἀναλύεται μιὰ πολὺ ζοφερὴ κατάσταση ἀπὸ μιὰ σχετικὴ μελέτη τοῦ Ἰνστιτούτου Διεθνῶν καὶ Στρατηγικῶν Σχέσεων τοῦ Παρισιοῦ. Ὅπως ἀναφέρεται, ἡ μέχρι τώρα ἐφαρμοζόμενη πολιτικὴ ἔχει συσσωρεύσει γιὰ πρώτη φορὰ στὴν σύγχρονη τουρκικὴ ἱστορία τόσες πολλὲς ἀντιπαλότητες στὴν εὐρύτερη περιοχή. Ἡ στάση τῆς Τουρκίας στὸ συριακὸ καὶ ἡ ἀπροκάλυπτη ἐπιδίωξη τοῦ Ἐρντογάν νὰ ἀνατραπεῖ πάση θυσία ὁ πρόεδρος Ἄσαντ, ἔφερε τὴν ἐνίσχυση ἐξτρεμιστικῶν ἰσλαμικῶν ὁμάδων ποὺ τώρα ἔχουν ξεφύγει ἀπὸ κάθε ἔλεγχο, δροῦν αὐτόνομα καὶ ἀποτελοῦν ἐπικίνδυνη ἀπειλὴ στὸ γενικότερο στάτους κβὸ ἀκόμα καὶ γιὰ τὴν ἴδια τὴν Τουρκία. Ἡ εὐκαιριακὴ συμμαχία ἀπὸ τὴν μιὰ μὲ τοὺς Κούρδους τοῦ βορείου Ἰρὰκ ἐναντίον τῆς νόμιμης κυβέρνησης τῆς Βαγδάτης καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ στήριξη τῶν ἐπιθέσεων τῶν Τζιχαντιστῶν γιὰ νὰ ἀλλάξουν χέρια οἱ πετρελαιοπηγὲς τοῦ βορείου Ἰρὰκ μὲ συνέπεια νὰ κερδίζουν ἀπὸ τὸ παράνομο πετρέλαιο Τουρκία, Κοῦρδοι καὶ Τζιχαντιστές, ἀποβαίνει μπούμερανγκ, καθὼς καὶ οἱ Τζιχαντιστὲς καὶ οἱ Κοῦρδοι ἔχουν αὐτονομηθεῖ, ἐνῶ οἱ τελευταῖοι ἀπροκάλυπτα ἐπιδιώκουν μετὰ τὰ γεγονότα τοῦ Κομπανὶ τὴν ἀνεξαρτητοποίησή τους. Ἤδη ἡ εἰρηνικὴ διαδικασία τῆς ἐπίλυσης τοῦ κουρδικοῦ μέσα στὴν  Τουρκία ἔχει γιὰ πολλοὺς πληγεῖ ἀνεπανόρθωτα καὶ ἤδη ἔχουν σημειωθεῖ πολεμικὲς συγκρούσεις μὲ τὸ ΡΚΚ καὶ μὲ θύματα καὶ ἀπὸ τὶς δυὸ πλευρές. 
Παράλληλα σὲ ἕνα χαρακτηριστικό της ἄρθρο ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα Radikal στὶς 13 Ὀκτωβρίου, ποὺ ἐπικαλεῖται ἄρθρο τῆς ἀγγλικῆς Guaqrdian, μὲ τὸν ἐνδεικτικὸ τίτλο, «Turkiye dostlarini kaybediyor», δηλαδή,  «Ἡ Τουρκία χάνει τοὺς φίλους της», ἀναφέρει ὅτι ἡ ὑπόθεση τῶν Τζιχαντιστῶν καὶ οἱ ἀποκαλύψεις ὅτι ὁ Ἐρντογάν καὶ ἡ κυβέρνηση τοῦ ἔχουν ἐνισχύσει σὲ καθοριστικὸ βαθμὸ τὸ κίνημα τῶν ἀδίστακτων μουσουλμάνων ἐξτρεμιστῶν, ποὺ τώρα ἀπειλοῦν νὰ ἀνατινάξουν στὸ ἀέρα ὅλη τὴν Μέση Ἀνατολή, ἔχει σὰν ἀποτέλεσμα νὰ ἀναθεωρηθοῦν οἱ ἀπόψεις πολλῶν χώρων ἀπέναντί τῆς Ἄγκυρας. Ἡ πρώτη δεκαετία τοῦ Ἐρντογᾶν, ὅπως τονίζεται, ἦταν μιὰ δεκαετία πολὺ σημαντικῶν ἐπιτευγμάτων κυρίως στὸν οἰκονομικὸ τομέα ἐνῶ ἡ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ τῆς Τουρκίας ἀκολούθησε μιὰ μετριοπαθῆ στάση ποὺ εἶχε ἐκτιμηθεῖ διεθνῶς. Τὰ γεγονότα ὅμως τοῦ Gezi Park, τὸν Μάιο τοῦ 2013, ἦταν ἡ ἀπαρχὴ μιᾶς στροφῆς στὶς διεθνεῖς σχέσεις τῆς Τουρκίας. Στὴ συνέχεια ἡ ὑπόθεση τῶν Τζιχαντιστῶν δημιούργησε πολλὰ προβλήματα μὲ τὶς ΗΠΑ ποὺ ἔχουν πάψει ὅπως φαίνεται νὰ θεωροῦν τὴν Τουρκία σὰν τὸν κύριο στρατηγικό τους σύμμαχο στὴν περιοχὴ καὶ δὲν ἐμπιστεύονται τὸν Ἐρντογᾶν. Συγκεκριμένα γιὰ τὸ σημαντικὸ θέμα τῶν σχέσεων Τουρκίας ΗΠΑ, σὲ ἕνα σχετικὸ ἄρθρο τοῦ ἀρθρογράφου τῆς ἐφημερίδας Sabah, Emre Akoz,  στὶς 3 Ὀκτωβρίου μὲ τὸν χαρακτηριστικὸ τίτλο, «Turkiye ve ABD: Catisan cikarlar», δηλαδὴ «Τουρκία καὶ ΗΠΑ: ἀνταγωνιστικὰ συμφέροντα», ἀναφέρεται ὅτι οἱ σχέσεις τῶν δυὸ χωρῶν ἔχουν εἰσέρθει σὲ μιὰ περίοδο μεγάλης ψυχρότητας καθὼς γιὰ πρώτη φορὰ σὲ τόσο μεγάλη ἔκταση τὰ συμφέροντά τους δὲν συμπίπτουν καὶ μάλιστα συγκρούονται σὲ πολλοὺς τομεῖς. Κυρίως τὸ θέμα ποὺ φέρνει τὶς δυὸ χῶρες σὲ ἀπ’ εὐθείας σύγκρουση εἶναι τὸ κουρδικό, καθὼς οἱ Ἀμερικανοὶ ἐπενδύουν πιὸ πολὺ στοὺς Κούρδους γιὰ νὰ ἐξυπηρετηθοῦν στὶς στρατηγικές τους ἐπιδιώξεις. Ἡ ἐξέλιξη αὐτὴ ἔχει δυσαρεστήσει ἔντονα τὴν Ἄγκυρα ἐνῶ ἡ καχυποψία σὲ πολλὰ θέματα ὅπως τὸ συριακὸ καὶ ὁ ἐκδημοκρατισμὸς τῆς Τουρκίας σκιάζει τὶς σχέσεις τῶν δυὸ χωρῶν. Ἡ ἀπαρχὴ τῆς διάρρηξης τῶν σχέσεων ἦταν τὸ ταξίδι τοῦ Ἐρντογᾶν τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2013 στὴν Οὐάσιγκτον. Ὁ Ἐρντογᾶν τότε εἶχε ἐκνευρίσει ἔντονά τους Ἀμερικανοὺς μὲ τὶς θέσεις του στὸ συριακὸ καὶ γενικότερα στὴν Μέση Ἀνατολὴ ἐνῶ ἡ ἐμμονή του νὰ παρουσιάσει στὸ ἐπίσημο τραπέζι τῶν συνομιλιῶν τὸν νέο ἀρχηγὸ τῆς ΜΙΤ, Χακάν Φιντάν, ποὺ εἶναι τὸ «κόκκινο πανὶ» γιὰ τοὺς Ἀμερικανοὺς ἐξαιτίας τῶν σχέσεών του μὲ τὸ Ἰρᾶν, ἐξόργισε τὸν Ἀμερικανὸ ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν, Τζῶν Κέρυ. Ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν Ρωσία ὅπου ὑπάρχει κάποια βελτίωση στὶς οἰκονομικὲς σχέσεις, δὲν ἔχει σημειωθεῖ καμία πρόοδο στὶς στρατηγικὲς συνεργασίες καθὼς ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει, ἂν δὲν ἔχει αὐξηθεῖ, ἡ καχυποψία τῶν Ρώσων γιὰ τὶς σχέσεις τοῦ Ἐρντογάν μὲ τοὺς ἀκραίους ἰσλαμιστὲς ποὺ ἔχουν ὁρκιστεῖ νὰ ἀνατρέψου τὸν Ρῶσο πρόεδρο.
Ὅλη αὐτὴ ἡ κατάσταση ἔχει δημιουργήσει στὸ ἐσωτερικό τῆς χώρας πολιτικὴ πόλωση καὶ ἔντονες συγκρουσιακὲς καταστάσεις ἐνῶ τὰ σύννεφα τῆς διάσπασης ἔχουν ἀρχίσει καὶ πάλι νὰ ἐμφανίζονται ἔντονα στὸν ὁρίζοντα. Γιὰ τὸ θέμα αὐτό σε ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ ἄρθρο τοῦ ἀρθογράφου, Taner Akcam, στὴν ἐφημερίδα Taraf, μὲ τὸν πολὺ ἐνδεικτικὸ τίτλο, «Ic savasin basindayiz»,  δηλαδή,  «Βρισκόμαστε στὴν ἀπαρχὴ ἐμφυλίου», ὁ ἀρθρογράφος παρουσιάζει μιὰ ἀρχομένη ἐσωτερικὴ σύγκρουση μὲ ὅλες τὶς συνέπειες ἀκόμα καὶ τῆς διάσπασης τὴ Τουρκίας. Φυσικὰ καὶ ἐδῶ κυριαρχεῖ τὸ κουρδικὸ πρόβλημα ἀλλὰ παράλληλα γίνεται καὶ μιὰ ἀνάλυση τῶν σχέσεων τῆς Τουρκίας μὲ μιὰ σειρὰ χωρῶν ὅπως ΗΠΑ, Ρωσία, Ἑνωμένη Εὐρώπη, Ἰρᾶν, Ἰσραὴλ καὶ Σαουδικὴ Ἀραβία, μὲ τὸ συμπέρασμα ὅτι παντοῦ ἔχουν ἐπιδεινωθεῖ τραγικὰ μὲ ἀνυπολόγιστες συνέπειες γιὰ τὴν ἴδια τὴν συνοχὴ τῆς Τουρκίας. Τὰ σημάδια ἑνὸς ἀνερχόμενου νέου θρησκευτικοῦ πολέμου στὴν εὐρύτερη Μέση Ἀνατολὴ θὰ ἔχουν ὀλέθριες συνέπειες γιὰ τὴν Τουρκιά, καθὼς ἐκτὸς ἀπὸ τὸ κουρδικὸ πρόβλημα ὑποβόσκουν ἔντονες ἐσωτερικὲς θρησκευτικὲς ἀντιπαλότητες μεταξύ του σουνιτικοῦ κατεστημένου καὶ τῶν καταπιεσμένων θρησκευτικῶν μειονοτήτων, κυρίως τῶν Ἀλεβητῶν, ποὺ ἔχουν συνταχτεῖ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ συριακοῦ ἐμφυλίου, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν Ἐρντογᾶν, ὑπὲρ τοῦ καθεστῶτος Ἄσαντ. Ὁ ἀρθρογράφος πιστεύει ὅτι ἔχει ἀρχίσει ἡ χάραξη νέων συνόρων στὴν Μέση Ἀνατολὴ καὶ ἀναφέρει γιὰ μιὰ Νέα Τάξη τῆς περιοχῆς στὴν ὁποία θὰ παίξουν σημαντικὸ ρόλο οἱ ΗΠΑ, Ρωσία, Ἰσραήλ, Ἰρᾶν καὶ Σαουδικὴ Ἀραβία, μὲ πολὺ ἄσχημες προοπτικὲς γιὰ τὴν Τουρκία ποὺ ὄχι μόνο θὰ χάσει τὸν κυρίαρχο ρόλο ποὺ ἐπιδίωκε νὰ παίξει, ἀλλὰ θὰ κινδυνεύσει ἄμεσα ἡ ἴδια ἡ ἀκεραιότητά της μὲ τὴν προοπτικὴ ἵδρυσης ἑνὸς μεγάλου κουρδικοῦ κράτους.
Σὲ ὅλα αὐτά, τὸ τουρκοισλαμικὸ καθεστὼς τῶν Ἐρντογάν Νταβούτογλου προσπαθεῖ νὰ ἀντιπαρατάξει τὴν νεοοθωμανική του πολιτική, τὴν προβολὴ μιᾶς ὑπερδύναμης τῆς εὐρύτερης περιοχῆς ποὺ διαθέτει μιὰ τρομερὴ στρατοκρατικὴ μηχανή, ἡ ὁποία, ὅπως εἴδαμε καὶ στὴν ἀρχὴ τοῦ ἄρθρου, ἐνισχύεται συνεχῶς. Αὐτὸς ὁ Νεοοθωμανισμὸς προβλήθηκε πρόσφατα μὲ ἕνα πολὺ ξεκάθαρο τρόπο ἀπὸ τὸν ὑπουργὸ Ἐσωτερικῶν, Efkan Ala, ὁ ὁποῖος σὲ μιὰ δημόσια ὁμιλία του στὸ Ἐρζερουμ, στὶς 4 Ὀκτωβρίου, εἶχε τονίσει μὲ σαφῆ τρόπο πὼς ἡ νέα Τουρκιὰ εἶναι ἡ κληρονόμος τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, (Biz Osmanli sonrasi bir devletiz), καὶ πὼς ἡ πολιτικὴ τῆς ἔχει σὰν βασικὸ ἄξονα τὴν ἀναβίωση τοῦ ὀθωμανικοῦ «ὁράματος», τὸ ὁποῖο ὅπως ὑποστήριξε εἶχε ἐξασφαλίσει τὴν… εἰρήνη στὴν εὐρύτερη περιοχή.  Ο Efkan Ala ἰσχυρίστηκε πὼς ἡ Τουρκία εἶναι ὁ καθοριστικὸς παράγοντας τῶν ἐξελίξεων στοὺς γεωγραφικοὺς κύκλους Βαλκάνια, Μέση Ἀνατολή, Καύκασος, δηλαδὴ στὶς περιοχὲς ὅπου κυριαρχοῦσε ἡ ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία καὶ ὑπερθεμάτισε τὸν νεοοθωμανισμὸ τοῦ Νταβούτογλου ποὺ πρεσβεύει πὼς οἱ χῶρες αὐτῶν τῶν περιοχῶν ἔκαναν τραγικὸ λάθος νὰ ἀποσχιστοῦν ἀπὸ τὴν λεγόμενη, «Πὰξ Ὀτομάνα», μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δημιουργηθοῦν μὴ βιώσιμα κράτη ποὺ κατὰ καιροὺς συγκλονίζονται ἀπὸ κρίσεις ἐπιβίωσής τους. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ βασικὴ ἰδεολογικὴ θέση τῶν νεοοθωμανιστῶν τῆς σημερινῆς Τουρκίας ποὺ ἀντιπαρατάσσουν στὰ πολιτικά τους ἀδιέξοδα τὸν νεοοθωμανικὸ μεγαλοϊδεατισμό τους. 
Ἀλλὰ αὐτὸς ὁ νεοθωμανισμὸς ἀναζητᾶ καὶ μιὰ στρατηγικὴ καὶ ἱστορικὴ ἐπιβεβαίωση στὸ ἐσωτερικὸ καὶ κυρίως ἕνα πρόσχημα ἀνάδειξης τῆς σύγχρονης Τουρκιᾶς-ὑπερδύναμης στὸ ἐξωτερικό. Αὐτὸ τὸ πρόσχημα πολλοὶ στὴν Ἄγκυρα πιστεύουν ὅτι θὰ τὸ βροῦν στὸν πιὸ «ἀδύναμο κρίκο» στὴν περιφέρειά τους. Ἡ ἐπιβεβαίωση τοῦ καθεστῶτος καὶ ἡ συνέχιση τῆς ὕπαρξης τῆς σύγχρονης Τουρκίας περνᾶ γιὰ πολλοὺς ἀπὸ μιὰ στρατηγικὴ νίκη, ἰδίως μέσα σὲ ἕνα πολὺ ζοφερὸ περιβάλλον ποὺ ἔχει δημιουργήσει ἡ λανθασμένη καὶ ὑπερφίαλη  ἐξωτερικὴ πολιτική. Καὶ ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ ἀδύναμος κρίκος; Ἐδῶ ἀκριβῶς ἐμφανίζεται ἡ περίπτωση τῆς μνημονιακῆς Ἑλλάδας. Στὸ σημεῖο αὐτὸ οἱ κινήσεις τῆς τουρκικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς βαδίζουν σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ σύμφωνα μὲ τὸ δόγμα, «ὁ ἐχθρός του ἐχθροῦ μου εἶναι καὶ δικός μου φίλος».  Στὶς 11 Ὀκτωβρίου ὁ ὑπαρχηγὸς τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης καὶ βασικὸς σύμβουλος τοῦ Ἐρντογάν, ὁ Numan Kurtulmus, ἔκανε ἕνα σημαντικὸ ταξίδι στὰ Σκόπια. Ο Numan Kurtulmus στὸ ταξίδι αὐτό, ἀντιπερισπασμὸ στὰ τουρκικὰ ἀδιέξοδα, ἔδωσε τὴν ἀμέριστη ὑποστήριξη τῆς Τουρκίας στὴν πολιτικὴ τῶν Σκοπιανῶν στὸ θέμα τῆς διαμάχης τους μὲ τὴ Ἑλλάδα καὶ δὲν ἔχασε τὴν εὐκαιρία νὰ κατηγορήσει μὲ σκληρὰ λόγια τὴν χώρα μας γιὰ τὴν στάση ποὺ κρατᾶ ἔναντί των Σκοπίων. Φυσικὰ ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης ἐκμεταλλεύτηκε τὴν εὐκαιρία γιὰ νὰ ἐνισχύσει τὴν τουρκικὴ παρουσία στὴν περιοχὴ αὐτὴ βορείως τῆς Ἑλλάδας. Ἐπισκέφτηκε τὸ πατρικό τοῦ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ καὶ μοίρασε ἀφειδῶς χρήματα στὶς τουρκόφωνες κοινότητες στὰ σκοπιανοελληνικὰ σύνορα στὴν περιοχὴ τοῦ Μοναστηρίου καὶ βορειοτέρα. Πέραν τούτου τοῦ ἐνδεικτικοῦ γιὰ τὶς τουρκιὲς προθέσεις, σίγουρα πιὸ σημαντικὸ εἶναι   πὼς οἱ τουρκικὲς προκλήσεις πρὸς τὴν ἑλληνικὴ πλευρὰ τὸν τελευταῖο καρὸ αὐξάνονται στὸ μέτρο τῆς αὔξησης τῶν προβλημάτων τῆς Τουρκίας στὰ ἀνατολικά της σύνορα. Καὶ ἐδῶ εἶναι τὸ μεγάλο παράδοξο. Σίγουρα αὐτὲς οἱ προκλήσεις  εἶναι μιὰ σοβαρὴ ἔνδειξη τῶν προθέσεων τῆς Ἄγκυρας.  Τὸ πρόβλημα ὑπάρχει καὶ εἶναι πρόβλημα ἐκτόνωσης  σὲ συσσωρευμένα πολλαπλὰ ἀδιέξοδα. Κάποιοι «εἰδικοὶ» στὴν τουρκικὴ πρωτεύουσα πιστεύουν πὼς ἔχουν ἐντοπίσει τὸν «ἀποδιοπομπαῖο» τράγο γιὰ τὰ ἀδιέξοδά τους καὶ κινοῦνται ἀκροβατικὰ σὲ ἐπικίνδυνες ἀτραπούς. 
Τὸ ζήτημα εἶναι το πῶς ἀντιλαμβάνεται ἡ δική μας πλευρὰ ὅλες αὐτὲς τὶς παραμέτρους ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσουν σὲ ἀνεξέλικτες περιπέτειες. Φαίνεται πὼς τὸ παλιὸ «μάθημα» ὅτι ὁ Τοῦρκος κάνει πίσω ὅταν ἀντιληφθεῖ πὼς δὲν περνοῦν οἱ προκλήσεις του, ἐνῶ ἀντιθέτως ἀποθρασύνεται ὅταν ἀντιληφτεῖ πὼς ὁ ἀντίπαλος φοβᾶται καὶ τὴν σκιά του, δὲν ἔχει ἐμπεδωθεῖ στὴν Ἀθήνα μὲ συνέπεια ἡ κατάσταση ἀντὶ νὰ ἐξομαλύνεται νὰ ἐκτραχύνεται ὅλο καὶ περισσότερο. Ἃς πάρουμε παράδειγμα τὸ Ἰρᾶν, ἀκόμα καὶ τὴν μικρὴ Ἀρμενία, εἰδικὰ τώρα ποὺ στὴν Τουρκία κάποιοι…. μετροῦν τὶς ἡμέρες της.

Πηγή