του Ιωάννη Κωνσταντόπουλου*
Με ένα τεράστιο εξοπλιστικό πρόγραμμα για τον στρατό, το ναυτικό και την αεροπορία, που εξήγγειλε πρόσφατα ο Προέδρος Πούτιν, η Ρωσία θα μπορεί να κάνει προβολή ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα, ακόμα και στις ανοιχτές θάλασσες του πλανήτη, αφού ειδικά σε ότι αφορά το πολεμικό ναυτικό (στα Ρωσικά: Voyenno-morskoi flot/VMF), στόχος του Κρεμλίνου είναι μέχρι το 2030 να μπορεί να εξασφαλίσει την προστασία των συμφερόντων της Μόσχας σε οποιαδήποτε περιοχή των παγκόσμιων ωκεανών. Το ναυτικό της Ρωσικής Ομοσπονδίας το οποίο θεωρείται το δεύτερο ισχυρότερο στον κόσμο (με πρώτο φυσικά αυτό των ΗΠΑ), αναμένεται να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο με το διακηρυχθέν πρόγραμμα επανεξοπλισμού με σύγχρονες μονάδες, που μάλιστα τοποθετεί την ανάπτυξή του ναυτικού όπλου επί ίσοις όροις με τον τομέα των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων, για πρώτη φορά στην Ρωσική και Σοβιετική ιστορία.
Μέχρι το τέλος του 2014, το Ρωσικό πολεμικό ναυτικό θα παραλάβει πάνω από 50 νέα πολεμικά πλοία και σκάφη υποστήριξης διαφόρων κατηγοριών, ενώ οι σχεδιασμοί προβλέπουν πως το 2016 θα ξεκινήσουν οι εργασίες για το σχεδιασμό σύγχρονων πυρηνικών αεροπλανοφόρων, μάλλον σχετικά μικρού εκτοπίσματος (παλιές εκτιμήσεις μιλούσαν για σκάφη περίπου 50.000 τόνων, που θα φέρουν περί τα 30 αεροσκάφη και ελικόπτερα).
Αυτή την στιγμή το (μη πυρηνοκίνητο) αεροπλανοφόρο Ναύαρχος Κουζνέτσοφ, αποτελεί το μοναδικό στην κατηγορία του σκάφος που υπηρετεί στο Ρωσικό ναυτικό. Το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για αεροπλανοφόρα, εξηγείται, με το ότι η ύπαρξή τους είναι χαρακτηριστικό μιας υπερδύναμης και η σύγχρονη Ρωσία θέλει να αρχίσει να προβάλει ένα τέτοιο προσωπείο.
Στρατηγικά η Ρωσία θα επιθυμούσε να διαθέτει μια ανεπτυγμένη εν πλω αεροναυτική δύναμη, σε Ειρηνικό, Αρκτική και Βόρειο Ατλαντικό, ώστε να αναχαιτίζει επερχόμενους πυραύλους cruise, τα μέσα που τους εξαπολύουν (δηλαδή τις Ομάδες Μάχης Αεροπλανοφόρων/Carrier Battle Groups του Αμερικανικού ναυτικού) και να προσφέρει υποστήριξη στα πυρηνικά της υποβρύχια εναντίον εχθρικών ΑΦΝΣ. Ακόμη είναι δηλωμένη ανάγκη για το Ρωσικό ναυτικό, να σταματήσει η σχεδίαση και ναυπήγηση εξειδικευμένων πλοίων, ικανών να πολεμήσουν μόνο υποβρύχια ή αεροπλανοφόρα και να γίνει μια στροφή σε μάχιμες μονάδες πολλαπλών ρόλων (multi-purpose fighting units), με αύξηση της δύναμης πυρός τους και με ικανότητα να πραγματοποιήσουν ένα ευρύ φάσμα αποστολών, πολύ μακριά από τις Ρωσικές ακτές.
Αυτή η νέα κατεύθυνση για την ναυτική ισχύ της χώρας, συνδέεται και με την διπλωματική κρίση που ξέσπασε με την Δύση για την Ουκρανία. Με την προσάρτηση της Κριμαίας, την στρατιωτική εμπλοκή στην Ανατολική Ουκρανία και την ένταση με το ΝΑΤΟ, το Κρεμλίνο άρχισε πιο έντονα να ψάχνει τρόπους να ενισχύσει τις ικανότητες του ναυτικού όπλου. Δεν είναι τυχαίο που το καλοκαίρι, ο Υπουργός Άμυνας Sergei Shoigu (Σεργκέι Σοϊγκού), δήλωσε: “Οι προτάσεις αυτές (σ.σ. εννοεί προτάσεις επανεξοπλισμού του ναυτικού) ...δεν θα κρύψω ότι σε μεγάλο βαθμό συνδέονται με τα γεγονότα των τελευταίων μηνών.’’
Μαζί με τα (4 έως 6) νέα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα, θα κατασκευαστούν καταδρομικά πλοία συνοδείας, ενώ ήδη αποφασίστηκε να επανέλθουν πλήρως εκσυγχρονισμένα σε ενεργό υπηρεσία δυο πυρηνοκίνητα καταδρομικά κατευθυνόμενων πυραύλων κλάσης Kirov, που διαθέτουν μεγάλη ισχύ πυρός, ικανή να πλήττει από απόσταση αεροπλανοφόρα και τα σκάφη συνοδείας τους. Ίδια ισχύ πυρός, αν όχι ισχυρότερη, θα διαθέτουν και τα νέα καταδρομικά. Επιπλέον σε φάση σχεδιασμού είναι νέα πυρηνοκίνητα αντιτορπιλικά κατευθυνόμενων πυραύλων (αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής) κλάσης Leader, που θα φέρουν το αντιαεροπορικό-αντιβαλλιστικό σύστημα S-500 Prometey, ανάλογο του υπερσύγχρονου Αμερικανικού Aegis, μπορώντας έτσι να αναχαιτίζουν βαλλιστικούς πυραύλους, ενώ θα απαντούν στον εχθρό με προηγμένα υπερ-υπερηχητικά πυραυλικά βλήματα (όταν φυσικά τέτοια όπλα μπουν σε παραγωγή). Δώδεκα τέτοια σκάφη είναι υπό παραγγελία.
Παράλληλα θα έπρεπε να ξεκινήσουν οι παραδώσεις των δυο από τα τέσσερα ελικοπτεροφόρα/αποβατικά σκάφη κρούσης Mistral, Γαλλορωσικής συμπαραγωγής, με δυνατότητες μεταφοράς 16 ελικοπτέρων, 70 τεθωρακισμένων οχημάτων και 450 στρατιωτών, που παρέχουν αυξημένες δυνατότητες στον τομέα Διοίκησης και Ελέγχου. Αναμένεται να δούμε εάν τελικά τα δυο πρώτα Mistral, παραδοθούν από τα Γαλλικά ναυπηγία στο Ρωσικό ναυτικό, αφού λόγω των γνωστών κυρώσεων που απορρέουν από την Ουκρανική κρίση, ίσως υπάρξει αναστολή της παράδοσής τους.
Πάντως έχει γίνει μεταφορά τεχνογνωσίας από τους Γάλλους στους Ρώσους, κάτι με ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον των ναυπηγήσεων του τύπου στη Ρωσία (αλλά και άλλων βαρέων ναυπηγήσεων), αφού οι παλαιότερες σχεδιάσεις ελικοπτεροφόρων επί εποχής ΕΣΣΔ, ήταν μειωμένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων.
Ακόμη το Ρωσικό ναυτικό, ήδη έχει ξεκινήσει να εξοπλίζεται με νέας σχεδίασης σύγχρονες: φρεγάτες (συνολικά θα παραδοθούν 20 τον αριθμό) και κορβέτες, καθώς και νέα: στρατηγικά υποβρύχια κλάσης Borey (4ης γενιάς), εξοπλισμένα με τους θεωρητικά δύσκολα ανασχέσιμους νέους βαλλιστικούς πυραύλους RSM-56 Bulava (που όμως έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα στην ανάπτυξή τους), αλλά και επιθετικά υποβρύχια πολλαπλών ρόλων κλάσης Yasen (επίσης 4ης γενιάς). Σχετικά με τα πυρηνικά υποβρύχια, οι καινούργιες κλάσεις νέας γενιάς, θα είναι από τις πλέον αθόρυβες και ικανές, λόγω των ιδιαίτερων ικανοτήτων τους, που θα τους επιτρέπουν: να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά ισχυρές ναυτικές δυνάμεις, αλλά και να διαπερνούν με επιτυχία το Αμερικανικό σύστημα της αντιπυραυλικής άμυνας. Τα υποβρύχια πάντα ήταν σε καλύτερη μοίρα, σε σχέση με τον υπόλοιπο στόλο κατά τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του ’90, για αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει, ότι τα 3ης γενιάς Akula θεωρούνται πολύ δύσκολα ανιχνεύσιμα στα βάθη των ωκεανών, ενώ τα Yasen αναμένεται να ξεπερνούν ακόμα και την σχετικά πρόσφατη Αμερικανική κλάση υποβρυχίων Seawolf σε κατώτατο επίπεδο θορύβου, όντας έτσι σε θέση με ευκολία να κυνηγήσουν αεροπλανοφόρα του εχθρού και να παραδώσουν μαζικές πυραυλικές επιθέσεις σε παράκτιες στόχους. Ακόμη αναμένονται και σύγχρονα συμβατικά υποβρύχια (κλάση Lada), που χρησιμοποιούν αναερόβιο σύστημα πρόωσης (AIP). Με τα νέα αυτά υποβρύχια, γίνεται επιτέλους το πρώτο βήμα στην αναζωογόνηση και ανανέωση του στόλου σκαφών τέτοιου τύπου. Τέλος πλοία και υποβρύχια θα φέρουν μια νέα γκάμα όπλων, για αυτό και ειδική μνεία πρέπει να γίνει στα νέα αντιαεροπορικά συστήματα και στους πυραύλους cruise με τα οποία θα οπλιστούν, αφού οι Ρώσοι έχουν κάνει μεγάλα βήματα προόδου στα υπερηχητικά βλήματα.
Στο παρελθόν από την δεκαετία του ’60 μέχρι την δεκαετία του ’80, η ΕΣΣΔ επιδίωξε να δημιουργήσει ναυτικό, ικανό να επιχειρεί σε ανοιχτές θάλασσες, ώστε να μπορεί να ελέγχει τις θαλάσσιες οδούς του πλανήτη μας (blue water navy), όμως η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε, διότι κάτι τέτοιο δεν αποδείχθηκε σημαντικό για την άμυνα της χώρας. Βέβαια η ΕΣΣΔ ανέπτυξε υποβρύχια-φορείς πυρηνικών κεφαλών, απαραίτητων για την εξασφάλιση επαρκούς πυρηνικής αποτροπής. Όμως η φιλοσοφία που ήθελε το πολεμικό ναυτικό σε υποβοηθητικό, δευτερεύοντα ρόλο στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Ρωσικού Γενικού Επιτελείου, φαίνεται πια να αλλάζει. Εντούτοις για κάποια χρόνια ακόμη, θα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μια διαφορετική στρατηγική από αυτή που ακολουθούν οι Αμερικανοί, και το Ρωσικό ναυτικό θα εξακολουθεί να προσανατολίζεται στην προστασία παράκτιων υδάτων (τουλάχιστον μέχρι να ολοκληρωθεί το νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα), αγωνιζόμενο να αποτρέψει τον ενδεχόμενο αντίπαλο από το να κυριαρχήσει στο θέατρο των επιχειρήσεων, επιφέροντάς του δυσανάλογα μεγάλες απώλειες, στο πλαίσιο μιας sea denial στρατηγικής.
Ωστόσο για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, μονάδες του ναυτικού της Ρωσικής Ομοσπονδίας: εστάλησαν σε υπερπόντιες αποστολές (βλέπε την πρόσφατη συμμετοχή στις επιχειρήσεις καταπολέμησης της πειρατείας στον Κόλπο του Άντεν, σε συνεργασία μάλιστα με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ), ενώ αντιμετώπισαν πριν από λίγους μήνες το Ουκρανικό ναυτικό (από το οποίο και απέκτησε δεκάδες σκάφη του που αυτομολήσαν), πολέμησαν παλαιότερα (το 2008) με επιτυχία το ναυτικό της Γεωργίας στη Μαύρη Θάλασσα και προσέγγισαν (με επιθετικά υποβρύχια σε στρατηγικές περιπολίες), για πρώτη φορά μετά από μία αδρανή δεκαετία, τις ακτές των ΗΠΑ. Το ναυτικό της Ρωσίας, δείχνοντας ότι έχει ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα του παρελθόντος, όπως την βύθιση του υποβρυχίου Κούρσκ (εξαιτίας έκρηξης που προκλήθηκε από πλημμελή συντήρηση τορπίλης), μπαίνει σε μια νέα εποχή προγραμματισμού για ένα διαφορετικό μέλλον.
Όμως η επιθυμία του Κρεμλίνου για ναυτική ισχύ επιπέδου υπερδυνάμεως, με δυνατότητες επιχειρήσεων πέρα από τις παρακείμενες θάλασσες της χώρας, δεν μπορεί να κρύψει τα προβλήματα της Ρωσικής αμυντικής βιομηχανίας, που δυσκολεύουν την αποκλειστική υποστήριξη σκαφών από τα εγχώρια ναυπηγεία. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται: η εξάρτηση από ξένους προμηθευτές σε συστήματα μικροηλεκτρονικής (που επηρεάζουν τον εκσυγχρονισμό του Ρωσικού πολεμικού ναυτικού), η γήρανση του εξειδικευμένου προσωπικού και της τεχνολογικής υποδομής, το γεγονός ότι οι περισσότερες μονάδες του στόλου είναι παλιά προϊόντα της Σοβιετικής Ένωσης, η ανάγκη για μια ικανοποιητικότερη λογιστική υποστήριξη, αλλά και ότι υποχρηματοδοτούνται οι δυνατότητες έρευνας-ανάπτυξης (research & development) και σχεδίασης ναυτικών μονάδων, ικανών να επιχειρούν μακριά από τις Ρωσικές ακτές. Ακόμη, περιορισμούς ασκεί και η κυριαρχία του Στρατού Ξηράς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, που υποβαθμίζει την ανεξαρτησία του όπλου και το συρρικνώνει. Τρανταχτό παράδειγμα αυτής της κατάστασης, αποτελεί η μεταφορά του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού από την Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη, με επακόλουθο την απομάκρυνσή του από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Καθίσταται λοιπόν αναγκαία: η ευρύτερη ανάπτυξη μιας εγχώριας παραγωγικής βάσης, η βελτιστοποίηση της παραγωγής, η διαφοροποίηση των πηγών προμηθειών και η μείωση του κόστους παραγωγής. Όμως με την Ρωσική οικονομία σε ύφεση εξαιτίας της πτώσης της τιμής πετρελαίου και των κυρώσεων από την Δύση, είναι λογικό να εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το αν θα υπάρξει έγκαιρη παράδοση των σκαφών που έχουν παραγγελθεί και κυρίως αν θα παραμείνει εξασφαλισμένη η απρόσκοπτη χρηματοδότηση. Είναι άλλωστε αναντίρρητο γεγονός πως το ναυπηγικό πρόγραμμα της χώρας προχωράει αργά και αυτό ίσως οδηγήσει στην αναθεώρηση μέρους του σχεδιασμού, με πρώτο θύμα λογικά τα αεροπλανοφόρα. Ο αριθμός των μεγάλων αυτών πλοίων, μπορεί να πέσει στα 4 με 2 σκάφη, ενώ οι στόχοι: της έναρξης των κατασκευαστικών εργασιών τους το 2018 και της αρχικής επιχειρησιακής δυνατότητας τους μέχρι το 2023, ίσως να μην επιτευχθούν, μιας και το μέγεθος του τεχνολογικού εγχειρήματος κατασκευής τόσο πολύπλοκων μονάδων επιφανείας, είναι έτσι και αλλιώς τεράστιο. Ας μην ξεχνάμε ότι πήρε δέκα χρόνια για το υποβρύχιο Αγία Πετρούπολη, το πρώτο κλάσης Lada, να φθάσει στο στάδιο των τελικών δοκιμών, καταδεικνύοντας τους αργούς ρυθμούς της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας, ακόμα και σε περιόδους ικανοποιητικής χρηματοδότησης (πριν την πρόσφατη ύφεση της Ρωσικής οικονομίας)!
Οι κυρώσεις, εξαιτίας της Ουκρανικής κρίσης, κατά της United Shipbuilding Corporation (USC), η οποία είναι ο κύριος αμυντικός ναυπηγο-κατασκευαστικός οργανισμός της Ρωσίας, ίσως επηρεάσουν την υλοποίηση των εργασιών που εκτελούνται αυτήν την στιγμή, συμβάλλοντας στα προαναφερθέντα προβλήματα. Αξίζει να αναφερθεί πως με τις παραδόσεις των Mistral να καθυστερούν, λόγω της πίεσης που ασκεί η Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ στο Παρίσι, η Ρωσία ίσως να προσφύγει στα διεθνή δικαστήρια εναντίον της Γαλλίας, κάτι που θα επιβραδύνει σημαντικά την ένταξη πλοίων τύπου LPD στο Ρωσικό ναυτικό. Όπως και να έχει, η επιχειρουμένη αναβάθμιση του Ρωσικού ναυτικού, αναμένεται θα διαρκέσει περισσότερο από την αναβάθμιση των άλλων όπλων, λόγω του απαιτούμενου υπερβολικού κόστους.
Τα προβλήματα σίγουρα επηρεάζουν την κατασκευή πολύπλοκων οπλικών συστημάτων, όπως είναι τα μεγάλα πλοία επιφανείας και τα υποβρύχια, προξενώντας κολλήματα στην άσκηση ακόμα πιο δυναμικής εξωτερικής πολιτικής από την Ρωσική Ομοσπονδία. Πάντως υπάρχει πρόθεση επίλυσής τους, αφού στρατηγικά ένα ισχυρό πολεμικό ναυτικό είναι πολύ σημαντικό για την Ρωσία, ώστε να αντιμετωπίζονται οι πανίσχυρες Αμερικανικές ομάδες μάχης αεροπλανοφόρων και να εμποδίζεται την ανάπτυξή τους στους ωκεανούς που περικλείουν την Ευρασία, προσφέροντας παράλληλα πυρηνική αποτροπή, διότι το Ρωσικό ναυτικό, κυρίως μέσω του υποβρύχιου στόλου, αποτελεί τον ένα εκ των τριών πυλώνων της πυρηνικής τριάδος (σε συνδυασμό με βομβαρδιστικά αεροσκάφη μεταφοράς πυραύλων cruise με πυρηνικές κεφάλες και φυσικά τις χερσαίες υποδομές εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων που επίσης φέρουν πυρηνικές κεφαλές).
Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο κυριότερος αντίπαλος της Ρωσίας, το ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτείων (United States Navy/USN), έχει σαφέστατο τεχνολογικό προβάδισμα και περισσότερες κύριες μονάδες (αναλυτικότερα: 10 μεγάλα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα-supercarriers με εκτόπισμα άνω των 100.000 τόνων, 32 σκάφη αμφίβιων επιχειρήσεων διάφορων τύπων, 98 καταδρομικά/αντιτορπιλικά/φρεγάτες/littoral combat ships και 72 πυρηνικά υποβρύχια, συν 3700+ περίπου αεροσκάφη!!!) και σίγουρα θα αποτελέσει τη μέγιστη πρόκληση, για την επιχειρουμένη αλλαγή δόγματος, που θέλει την διασφάλιση των συμφερόντων της Μόσχας, όχι μόνο πλησίον των Ρωσικών ακτών, άλλα και στους ωκεανούς, φιλοδοξώντας να κοντράρει την Δύση στον αγώνα για τον έλεγχο των θαλάσσιων οδών του πλανήτη μας. Η ένταση με το ΝΑΤΟ για την Ουκρανία κάνει αναμενόμενη από τη Ρωσία, την επένδυση σε ναυτικές υποδομές και στην απόκτηση νέων μονάδων, πιστοποιώντας έτσι ότι η ισχύς του Ρωσικού ναυτικού θα παραμείνει μια αξιόπιστη απειλή (credible threat) για τις ναυτικές δυνάμεις της Δύσης και κατά τον 21ο αιώνα.
ΠΗΓΕΣ:
1) Αθανάσιος Δημητρίου (Αντιπλοίαρχος ΠΝ), Ρωσική Ναυτική Στρατηγική, περιοδικό ''Ναυτική Επιθεώρηση'', Μάρτιος-Μάιος 2012, τεύχος 580, σελ. 85 (Εκδ. ΥΙΝ/ΓΕΝ).
2) Nikita Petrov, Russia's Navy gets ambitious, ιστοσελίδα Sputnik news, 31 Ιουλίου 2007.
3) Σεργκέι Μπαλμάσοφ, Ριζική αλλαγή πλεύσης για το ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό, ιστοσελίδα Η Σύγχρονη Ρωσία, 06 Αυγούστου 2014.
4) Douglas Ernst, Russia vows naval expansion to counter NATO; move in response to Ukraine tensions, εφημερίδα The Washington Times, 20 Αυγούστου 2014.
5) Γιώργος Τσιμπούκης, Δεύτερο πυρηνοκίνητο καταδρομικό κατευθυνόμενων πυραύλων κλάσης Kirov για το ρωσικό Ναυτικό, ιστοσελίδα Via Diplomacy, 19 Οκτωβρίου 2014.
6) 4-6 ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΦΟΡΑ, Λευκή Βίβλος από Β. Πούτιν: Ένα τρισ. δολ. για εξοπλισμούς μέχρι το 2022!, ιστοσελίδα DefenceNet, 06 Δεκεμβρίου 2013.
7) ΡΩΣΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ: Ναυπήγηση νέων 600 πλοίων μέχρι το 2050, ιστοσελίδα Defence-point, 08 Δεκεμβρίου 2014.
8) Κρεμλίνο: Η Μόσχα θα μηνύσει το Παρίσι, εάν αθετήσει το συμβόλαιο για την παράδοση των Mistral, ιστοσελίδα Η Σύγχρονη Ρωσία, 23 Οκτωβρίου 2014.
* Διεθνολόγος, νομικός και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου