Ο Κένταυρος και ο Έρως. Αντίγραφο του 2ου π.Χ αιώνα. [Πάνω εικόνα: Ο Κένταυρος Νέσσος μεταφέρων την Δηιάνειρα. Δείτε με τι πάθος κοιτάζει την Δηιάνειρα ο Νέσος!.. (Πίνακας του Γκουίντο Ρένι)].
ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι οι Κένταυροι είναι τα πιο παράξενα πλάσματα που έπλασε η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων ήταν οι Κένταυροι, άνθρωποι από τη μέση και πάνω κι άλογα από τη μέση και κάτω. Κάποιοι έλεγαν (κι αυτό είναι ασφαλώς ορθό) ότι στα πανάρχαια χρόνια ορισμένοι ιππείς της Θεσσαλίας, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στα όμματα των ανθρώπων, δημιούργησαν στη φαντασία τους την εικόνα του Κενταύρου (*). Αλλά, ας πάμε στην Ελληνική Μυθολογία:
Σύμφωνα με την παράδοση που μας άφησε ο Πίνδαρος, οι Κένταυροι (*) κατάγονταν από τον Ιξίονα κι από ένα σύννεφο. Από την ένωσή τους γεννήθηκε ένα τέρας που από τη σχέση του με τ' άλογα του Πηλίου απόκτησε παιδιά που έμοιαζαν με άλογα από τη μέση και κάτω και με ανθρωπόμορφα τέρατα από τη μέση και πάνω. Οι Κένταυροι, σύμφωνα με μια παράδοση, ήταν παιδιά του Απόλλωνα και της Ήβης. Ο Όμηρος περιγράφει τους Κένταυρους σαν δασύτριχους άγριους που ζούσαν στα θεσσαλικά βουνά, ανάμεσα στο Πήλιο και την Όσσα, μέχρι την εποχή που νικήθηκαν στην περίφημη κενταυρομαχία.
Ο βασιλιάς των Λαπιθών, ενός λαού της Θεσσαλίας, ο Πειρίθους, κάλεσε στο γάμο του με την Ιπποδάμεια πολλούς από τους ήρωες εκείνης της εποχής.
Ο Ευρυτίωνας, ο Κένταυρος που ήταν συγγενής του γαμπρού, ήταν ανάμεσα στους καλεσμένους. Μέθυσε όμως και φέρθηκε ανήθικα και άπρεπα και οργισμένοι οι καλεσμένοι ήρωες του έκοψαν τη μύτη και τ' αυτιά και τον έδιωξαν με τη βία από το παλάτι.
Οι Κένταυροι, για να εκδικηθούν το πάθημα του Ευρυτίωνα, οπλισμένοι με βράχους και κορμούς δέντρων, επιτέθηκαν εναντίον των ηρώων. Στο δύσκολο αγώνα που ακολούθησε, οι ήρωες, με αρχηγούς το Θησέα και τον Πειρίθου, νίκησαν τους Κένταυρους και τους έδιωξαν προς την Λίνδο, όπου και εγκαταστάθηκαν.
Η κενταυρομαχία, επειδή οι Κένταυροι θεωρούνταν άγριοι και απολίτιστοι, συμβολίζει, όπως και η γιγαντομαχία, την πόλη των πολιτισμένων Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων. Πολύ αγαπητό και συνηθισμένο ήταν το θέμα της κενταυρομαχίας στην τέχνη και το απεικόνιζαν σε ζωγραφικούς πίνακες, σε ψηφιδωτά, αγάλματα και σε διάφορες παραστάσεις. Στις μετόπες του Παρθενώνα και του Θησείου, στη ζωφόρο του ναού του Απόλλωνα στις Βύσσες και στο δυτικό αέτωμα του ναού του Δία στην Ολυμπία, απεικονιζόταν θαυμάσια η κενταυρομαχία.
Σε πολλούς μύθους αναφέρεται η δράση διάφορων Κενταύρων, όπως του Κένταυρου Νέσσου, που έκλεψε τη γυναίκα του Ηρακλή, τη Δηιάνειρα και τον σκότωσε με τα δηλητηριασμένα βέλη του ο ήρωας. Στο ψυχομαχητό του, ο Νέσσος βούτηξε στο δηλητηριασμένο αίμα του το χιτώνα του και τον έδωσε στη Δηιάνειρα, λέγοντάς της να το δώσει στον Ηρακλή να το φορέσει για να την αγαπά πάντα. Ο δηλητηριασμένος όμως χιτώνας προκάλεσε το θάνατο του αγαπημένου ήρωα της μυθολογίας.
Ακόμα γνωστός είναι και ο Κένταυρος Χείρωνας, ο δάσκαλος των μεγαλύτερων ηρώων της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Κατοικούσε στο Πήλιο και ήταν περίφημος για τις γνώσεις και τη σοφία του. Ήξερε τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών και γιάτρευε αρρώστιες. Κοντά του έμαθε την ιατρική ο Ασκληπιός. Κοντά του μεγάλωσε, θρεμμένος με αίμα λιονταριού και μεδούλι αρκούδας, ο Αχιλλέας και κοντά του έμαθαν την πολεμική τέχνη, τη μουσική και το κυνήγι οι μεγαλύτεροι ήρωες.
Το δάσος της Φολόης, γνωστό από την μυθική εποχή των Κενταύρων, όπως του Φολόη!..
Τι γράφουν για τους Κένταυρους...
Για τους Κένταυρους, όπως είναι ευνόητο γράφουν σχεδόν όλα τα εγκυκλοπαιδικά λεξικά, μεταξύ των οποίων και η Εγκυκλοπαίδεια «μαλλιάρης-παιδεία», η οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρει τα εξής:
«Κένταυροι. Άγρια φυλή, άνθρωποι από τη μέση και πάνω και άλογα στο υπόλοιπο σώμα τους. Ζούσαν στο Πήλιο και έτρωγαν ωμό κρέας. Κατάγονταν από τον Ιξίωνα και τη Nεφέλη, από την οποία γεννήθηκε ο πρώτος Κένταυρος. Από τη μυθολογία γνωστή είναι η μάχη Κενταύρων και Λαπιθών, η κενταυρομαχία. Ο βασιλιάς των Λαπιθών Πειρίθους κάλεσε τους Κενταύρους να παρευρεθούν στο γάμο του με την Ιπποδάμεια. Εκείνοι, ασυνήθιστοι στο κρασί, ήπιαν, μέθυσαν και επιτέθηκαν κατά της Ιπποδάμειας και των άλλων γυναικών. Ακολούθησε μάχη στην οποία πήρε μέρος και ο Θησέας, που ήταν ανάμεσα στους προσκαλεσμένους. Οι Λαπίθες άλλους από τους Κενταύρους σκότωσαν και άλλους τους ανάγκασαν να φύγουν από τη Θεσσαλία.
Το οπισθόφυλλο του τριμηνιαίου πολιτιστικού περιοδικού «Φολόη», για τα χωριά του οροπεδίου Φολόης, το οποίο απεικονίζει τη μάχη των Κενταύρων με τον Ηρακλή, σε πίνακα του Σεμπαστιάνο Ρίτσι, 1659. (Έτος 14ο, Τεύχος 54, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2010).
Άλλο επεισόδιο από τη ζωή των Κενταύρων αναφέρεται στους άθλους του Ηρακλή. Όταν ο ήρωας αγωνιζόταν να εκτελέσει τον τέταρτο άθλο του (να συλλάβει ζωντανό τον Ερυμάνθιο κάπρο) πέρασε από τη Φολόη, βουνό στα νότια του Ερύμανθου. Εκεί κατοικούσε ο Κένταυρος Φόλος, ο οποίος τον φιλοξένησε. Η μυρωδιά του κρασιού που θέλησε ο Φόλος να προσφέρει στον Ηρακλή, προσέλκυσε τους άλλους Κενταύρους, οι οποίοι, οπλισμένοι με βράχους και δέντρα, επιχείρησαν να αρπάξουν το κρασί. Ο Ηρακλής τότε τους καταδίωξε ως το Μαλέα, όπου ζούσε ο Κένταυρος Χείρωνας. Τοξεύοντας ο Ηρακλής τους Κενταύρους της Φολόης, χτύπησε χωρίς να το θέλει το Χείρωνα με δηλητηριασμένο βέλος, που τελικά προκάλεσε το θάνατό του. Με το ίδιο αυτό βέλος δηλητηριάστηκε και ο Φόλος, όταν το περιεργαζόταν.
Από τους Κενταύρους που διασώθηκαν, ο Νέσσος κατέφυγε στη Νότια Αιτωλία, στον ποταμό Εύηνο. Με αυτόν συνδέεται η ιστορία του Ηρακλή και της Δηιάνειρας.
Ονόματα Κενταύρων που διέσωσαν οι Απολλόδωρος και Διόδωρος ο Σικελιώτης είναι τα εξής: Δάφνις, Αργείος, Αμφίωνας, Ιπποτίωνας, Όρειος, Ισοπλής, Μελαγχαίτης, Θηρέας, Δούπωνας, Φρίξος, Όμαδος, Άγχιος, Άγριος, Έλατος, Φόλος, Ευρυτίωνας, Νέσσος και Χείρωνας.
Η αρχαία τέχνη (ποίηση, ζωγραφική, γλυπτική) με άπειρες παραστάσεις αναφέρθηκε στους Κενταύρους. Κενταυρομαχίες στόλιζαν αγγεία, όπως το αγγείο του Φρανσουά του 6ου αι. π.Χ., τους ναούς της Άσσου και του Θησείου, τις μετόπες του Παρθενώνα κ.α. Οι Κένταυροι, τέλος, υπήρξαν αγαπητό θέμα για τη νεότερη τέχνη.»
Τώρα, γιατί οι Κένταυροι ήσαν τόσο πολύ… ερωτευμένοι, παραμένει ένα μεγάλο και διαχρονικό μυστήριο!..
(*) κένταυρος
ο (Α κένταυρος)· 1. (μυθ.) διφυές μυθικό ον που ήταν άνθρωπος από τη μέση και πάνω και άλογο από τη μέση και κάτω· 2. (αστρον.) ονομασία αστερισμού τού νότιου ημισφαιρίου· || (αρχ.) 1. παιδεραστής· 2. (κωμ.) τα αιδοία.
[ΕΤΥΜΟΛ. Άγνωστης ετυμολ. Έχει συνδεθεί με το αρχ. ινδ. Gandharva, ονομασία κάποιου μυθικού όντος, και με το λατ. februus «καθάρσιος, αγνιστικός», συνδέσεις που δεν φαίνονται να ευσταθούν. Επιχειρήθηκε επίσης η ερμηνεία του ως συνθέτου με το ρ. κεντώ ως α' συνθετικό και διάφορες εκδοχές για το β': -αυρος < αὔρα με σημ. «αέρας» ή και «νερό», πρβλ. ἄν-αυρος «ορεινός χείμαρρος», ή από ένα υποθετικό *auro- με σημ. «άλογο». Πρόκειται για εικασίες, που δεν αποκλείουν τη μη ΙΕ προέλευση τής λ.
ΠΑΡ. κενταύρ(ε)ιον· (αρχ.) κενταύρειος, κενταυρίδης, κενταυρίη, κενταυρικός, κενταυρίς.
ΣΥΝΘ. κενταυρομαχία· (αρχ.) κενταυρόμορφος, κενταυροπληθής, κενταυροφόνος· (αρχ.-μσν.) κενταυροκτόνος].
--------------
ΠΗΓΕΣ:α) Εγκυκλοπαιδικά Λεξικά
β) Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία»
γ) Περιοδικό «Φολόη» (Έτος 14ο, Τεύχος 54, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2010).
δ) Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο Άγγελου Π. Σακκέτου.
ε) Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας
Από την ιστοσελίδα του κ. Άγγελου Σακκέτου
http://www.kalyterotera.gr/2013/06/blog-post_5196.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου