Η Πενθεσίλεια και ο θάνατος του Θερσίτη
Αμέσως ύστερα από την ταφή του 'Εκτορα φτάνει με τον γυναικείο στρατό της στην Τροία η βασίλισσα των Αμαζόνων Πενθεσίλεια, κόρη πανέμορφη του Άρη και της Οτρηρής. Δεν ήταν η επιθυμία της να βοηθήσει τον Πρίαμο ο μόνος λόγος που την είχε φέρει από το μακρινό της βασίλειο στην Τροία- στις Αμαζόνες κρατούσε η συνήθεια για τη γυναίκα να μην παντρεύεται, αν δεν είχε πάρει πρώτα μέρος σε πόλεμο και σκοτώσει αρκετούς άντρες. Και η Πενθεσίλεια λοιπόν, φτάνοντας στην Τροία, ήθελε να βεβαιωθεί και να βεβαιώσει και τους άλλους για την παλικαριά της.
Πραγματικά, μόλις ύστερα από τη δωδεκαήμερη ανακωχή ξανάρχισε ο πόλεμος, η Πενθεσίλεια μπαίνει στη μάχη και αριστεύει σκοτώνοντας πλήθος Αχαιούς, μέσα στους άλλους και τον Μαχάονα (σ. 134). Ακόμα και όταν ο Αχιλλέας, βλέποντάς την να σκορπίζει τον όλεθρο στις γραμμές των δικών του, τρέχει να της αντισκόψει την ορμή, εκείνη ούτε το βάζει στα πόδια ούτε αρνιέται να κονταροχτυπηθεί μαζί του, παρόλο που ήταν σίγουρο πως μπροστά σ' έναν τόσο φοβερό αντίπαλο θα έχανε έτσι κι αλλιώς τη ζωή της.
Ο Αχιλλέας ύστερα από αγώνα την σκοτώνει, η γυναίκα όμως είχε δείξει τόσο κουράγιο, ώστε ο ήρωας, θαμπωμένος και από την ομορφιά και τα νιάτα της, αποφασίζει αντί να της πάρει τα όπλα και να την πετάξει έπειτα στα σκυλιά και στα όρνια, όπως ήταν η άγρια συνήθεια του πολέμου, να παραδώσει το σώμα της στους Τρώες για να το θάψουν.
Μια τέτοια εύνοια δεν είναι παράξενο αν παρεξηγήθηκε από τους άλλους Αχαιούς. Και ήταν ο Θερσίτης, ο γιος του Άγριου και θείος του Διομήδη, που τον ονείδισε μπροστά στους άλλους ότι λύγισε αντικρίζοντας τα γυναικεία θέλγητρα της Αμαζόνας, πράγμα αταίριαστο σ' έναν αληθινά αντρειωμένο. ' Υστερα από μια τέτοια προσβολή τον Αχιλλέα τον πήρε ο θυμός και με ένα δυνατό χτύπημα του χεριού του έριξε τον αθυρόστομο Θερσίτη άψυχο στη γη.
Ο φόνος ενός συμμάχου για το χατίρι ενός εχθρού προκαλεί μεγάλη αναταραχή στο αχαϊκό στρατόπεδο. Ιδιαίτερα αγανακτισμένος με τον Αχιλλέα είναι ο Διομήδης, ο ανιψιός του νεκρού. Από τους Αχαιούς άλλοι παίρνουν το μέρος του, άλλοι του φονιά. Στο τέλος, για να ηρεμήσουν τα πάθη, αναγκάζεται ο Αχιλλέας να ταξιδέψει στη Λέσβο, όπου, ύστερα από θυσία στον Απόλλωνα, στην Άρτεμη και στη Λητώ, καθαίρεται από το μίασμα του φόνου από τον Οδυσσέα.
Ανάλυση και σχόλια "Εκδοτικής Αθηνών"
Η «Αιθιοπίδα» αναφέρει για την Πενθεσίλεια ότι ήταν από τη Θράκη, αντίθετα με την υπόλοιπη παράδοση, που τοποθετεί την πατρίδα της στον Πόντο, στις όχθες του Θερμώδοντα, ανάμεσα στην Σινώπη και την Τραπεζούντα.
'Εχουμε την παραλλαγή ότι η βασίλισσα των Αμαζόνων ήταν από ευγνωμοσύνη που αποφάσισε να παρασταθεί τον Πρίαμο, γιατί αυτός την είχε εξαγνίσει, όταν εκείνη, στην εκστρατεία των Αμαζόνων στην Αττική, είχε άθελα της σκοτώσει μια συμπατριώτισσά της, την Ιππολύτη (Απολλόδωρος, Επιτομή 5, 1 κ.ε.). Εντελώς άσχετη δείχνει να είναι μια παράδοση, γνωστή στον Όμηρο (Γ 184 κ.ε.), ότι ο Πρίαμος στα νιάτα του είχε ξεκινήσει από την Τροία για να βοηθήσει τον κουνιάδο του τον Οτρέα και τον Μύγδονα, αρχηγούς των Φρυγών, που είχαν παρατάξει το στρατό τους στον Σαγγάριο για να αποκρούσουν την εισβολή των Αμαζόνων στη χώρα τους. Εδώ η σχέση του βασιλέα της Τροίας με τις Αμαζόνες δεν παρουσιάζεται φιλική.
Η συμπάθεια του Αχιλλέα για την όμορφη Αμαζόνα, μόλις πεθαίνει, με τις άμεσές συνέπειες της, όπως τις δίνει το έπος, ήταν φυσικό να προκαλέσει τη μεταγενέστερη ποίηση όχι μόνο να προσθέσει λεπτομέρειες στην σκηνή της μονομαχίας, αλλά και να δώσει εντονότερο ερωτικό χρώμα. Μία ελληνιστική παραλλαγή αναφέρει ότι ο Αχιλλέας, μόλις την σκοτώνει, θέλει στην αρχή να της πάρει τα όπλα και να την πετάξει γυμνή στα χωράφια, τροφή στα όρνια και στα σκυλιά, όταν όμως της βγάζει την περικεφαλαία και ξεσκεπάζει το όμορφό της πρόσωπο, μετανιώνει που σκότωσε μια γυναίκα που ήταν άξια να την κάνει ταίρι του στη Φθία (Προπέρτιος 3,11,15 κ.ε., Κόιντος Σμυρναίος 1, 657 κ.ε.). Μια δεύτερη, ελληνιστική και αυτή, παραλλαγή ιστορούσε πως ο Αχιλλέας σκότωσε τον Θερσίτη με μια γροθιά, όταν τον είδε να βγάζει με το κοντάρι του τα μάτια της νεκρής και μαζί τον άκουσε να τον κατηγορεί για νεκροφιλία. Στην συνέχεια ο Διομήδης έριχνε το πτώμα της Πενθεσίλειας στον Σκάμανδρο (Λυκόφρων 997κ.ε. και Σχόλια 999).
Ο Θερσίτης, όπως παρουσιάζεται στην εξωομηρική παράδοση, με την αιτωλική γενεαλογία του, που τον κάνει πρώτο ξάδελφο του Μελέαγρου και θείο του Διομήδη, δείχνει πως είναι ένας παλιός σημαντικός ήρωας, που παίρνει μέρος και στη θήρα του Καλυδώνιου Κάπρου. Το όνομά του δηλώνει αυτόν που έχει θάρρος (πρβ. Θρασυμήδης, Θερσίλοχος). Όταν ο Όμηρος χρειάστηκε ένα δείγμα δειλού και αυθάδη πολεμιστή (Β 212 κ.ε., πρβ. σ. 95), χρησιμοποίησε τον Θερσίτη· είναι φανερό ότι ήθελε το όνομά του να σχετιστεί τώρα με το θράσος. Χαρακτηριστικό είναι ότι παρασιωπά εντελώς τη γενεαλογία του - κάτι σπανιότατο στον 'Ομηρο - για να φανεί πως ήταν ένας τιποτένιος άνθρωπος του λαού.
Ο φόνος του Θερσίτη δραματοποιήθηκε στον 4ο αιώνα π.Χ. από τον Χαιρήμονα στον «'Αχιλλέα Θερσιτοκτόνο» (TrGF 71 F 1-3). Την υπόθεση της τραγωδίας αναπαριστάνει και ένας κατωιταλιωτικός κρατήρας γύρω στο 340 π.Χ. Εδώ ο Αχιλλέας έκοβε το κεφάλι του Θερσίτη και ο Διομήδης ορμούσε με το σπαθί να σκοτώσει τον Αχιλλέα, η μεσολάβηση όμως του Μενέλαου και του Αγαμέμνονα ματαίωνε την συνέχιση της αιματοχυσίας (βλ. εικόνα 97).
Αγνοούμε την πηγή του Δίωνα του Χρυσόστομου, όταν αναφέρει (11, 117) ότι την Πενθεσίλεια την σκότωσε όχι ο Αχιλλέας, αλλά πολύ αργότερα ο γιος του ο Νεοπτόλεμος με ένα κουπί, καθώς εκείνη χυνόταν να κάψει τα καράβια των Ελλήνων.
Χαρακτηριστικός, για την αντίληψη που είχαν οι 'Ελληνες για το ήθος της Πενθεσίλειας, είναι ο τρόπος που την είχε απεικονίσει ο Πολύγνωτος στη Λέσχη των Κνιδίων: Στον Κάτω Κόσμο η Αμαζόνα προβάλλει ανάμεσα στους τρώες ήρωες και, γυναίκα αυτή, που της ταίριαζε πιο πολύ να είναι άντρας, κοιτάζει με βαθιά περιφρόνηση τον Πάρη, τον άντρα που του ταίριαζε πιο πολύ να είναι γυναίκα (Παυσανίας 10, 31, 8).
Μακρινή ανάμνηση της Πενθεσίλειας είναι η Μαξιμώ, η αντρογυναίκα του μεσαιωνικού ελληνισμού. Στο έπος του Διγενή Ακρίτα (Παραλλαγή της Άνδρου στ. 3356 κ.ε., Μηλιαράκης) παρουσιάζεται να είναι απόγονος των Αμαζόνων και να μονομαχεί με τον Διγενή, μόνο που εδώ το ερωτικό στοιχείο ανάμεσα στους δύο αντίμαχους είναι πιο έντονο.
Σχετικά με το γιατρό Μαχάονα, η «Μικρή Ιλιάδα» (απόσπ. 7) μαρτυρούσε ότι τον σκότωνε ο Ευρύπυλος, ο γιος του Τήλεφου, όχι η Πενθεσίλεια (Απολλόδωρος, Επιτομή 5,1). Άλλες πηγές (Epistolographi Graeci 318) αναφέρουν για τον ήρωα πως ήταν ο πρώτος που σκοτώθηκε καθώς έβγαινε από τον Δούρειο Ίππο.
ΠΗΓΕΣ:
--Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο του γράφοντος
--Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών (όπου και το βασικό κείμενο)
--Βικιπαίδεια
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου