Giulio Fabri, Late 18th Century.- State Hermitage Museum St. Petersburg
«Αμίμητος» ήταν ο πίνακας του Απελλή που απεικόνιζε τον Αλέξανδρο ως «κεραυνοφόρον»
Του κ.Μιχάλη A. Τιβέριου, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Οσο περίεργο και αν φαίνεται, οι πληροφορίες που μας διασώζουν οι γραπτές μαρτυρίες για το παρουσιαστικό και την όλη εμφάνιση του Αλεξάνδρου είναι λιγοστές. Δεν πρέπει βέβαια να λησμονούμε ότι από το έργο των ιστορικών, των σύγχρονων με τον Μακεδόνα βασιλιά, ελάχιστα σπαράγματα μας έχουν διασωθεί, ενώ η πρώτη σωζόμενη βιογραφία του είναι γραμμένη περίπου 400 χρόνια μετά το θάνατό του. Ετσι, η κύρια πηγή των γνώσεών μας για την εξωτερική του εμφάνιση είναι οι σωζόμενες απεικονίσεις του σε ποικίλες δημιουργίες της τέχνης. Αλλά και αυτές, αν εξαιρέσουμε ορισμένες, κυρίως νομίσματα, χρονολογούνται μετά τον θάνατό του, πολλές μάλιστα εξ αυτών αιώνες μετά.
Ο Αλέξανδρος δεν φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα υψηλός, κάτι που προκύπτει έμμεσα από ορισμένα ενδεικτικά επεισόδια που μας διασώζουν αρχαίοι συγγραφείς. Οταν π.χ. ο Αλέξανδρος με τον Ηφαιστίωνα, τον επιστήθιο φίλο του, φορώντας ίδια στολή μπήκαν στη σκηνή της οικογένειας του Δαρείου που είχε αιχμαλωτισθεί μετά τη μάχη στην Ισσό, ο δεύτερος υπερείχε σαφώς σε ανάστημα και ομορφιά. Ετσι η μητέρα του Πέρση βασιλιά εξέλαβε αυτόν ως Αλέξανδρο και κινήθηκε προς αυτόν για να τον προσκυνήσει.
Διαφωτιστικές ως προς την εξωτερική εμφάνιση του Αλεξάνδρου είναι οι πληροφορίες της αρχαίας γραμματείας που αναφέρονται σε γνωρίσματα αγαλμάτων του Αλεξάνδρου, που είχε φιλοτεχνήσει ο Σικυώνειος Λύσιππος. Ως γνωστόν, στον μεγάλο αυτό γλύπτη είχε αναθέσει ο Αλέξανδρος την κατασκευή του επίσημου πορτραίτου του, δηλαδή την εικόνα του που ήθελε να προβάλλει στους υπηκόους του. Και αυτό «γιατί μονάχα (ο Λύσιππος) αποτύπωνε στο χαλκό το ήθος του, δηλαδή την προσωπικότητά του, και αποκάλυπτε μαζί με τη μορφή και την αρετή του». Αρχαίοι συγγραφείς μας πληροφορούν ότι στα αγάλματα αυτά η κεφαλή του είχε μια κίνηση προς τα πάνω, ο λαιμός τους μια ελαφριά στροφή προς τα αριστερά, τα μάτια του ακτινοβολούσαν ένα τρυφερό και συνάμα παθιασμένο «υγρό» βλέμμα, ενώ η όλη εικόνα του εξέπεμπε αρρενωπότητα και διακρινόταν από λεοντώδη χαρακτηριστικά. Τα τελευταία εξωτερικεύονταν κυρίως με τα πλούσια μαλλιά που χωρίζονταν στη μέση πάνω από το μέτωπο, θυμίζοντας χαίτη λιονταριού. Εμοιαζαν πράγματι με λιονταρίσια χαίτη γιατί οι διατεταγμένοι σε δυο σειρές βόστρυχοί τους ήταν φλογόσχημοι και ορθώνονταν στο κεντρικό τμήμα του μετώπου πέφτοντας προς τους κροτάφους. Ενα άλλο βασικό γνώρισμα των πορτραίτων του Αλεξάνδρου ήταν το ξυρισμένο πρόσωπο. Πρέπει να είναι ένας από τους πρώτους διάσημους θνητούς που απεικονίστηκε στη μεγάλη πλαστική της ελληνικής αρχαιότητας χωρίς γένι, κάτι που σαφώς υποδήλωνε τη φυσική ομορφιά και τη νεότητά του, ενώ σε παλιότερες εποχές το ξυρισμένο πρόσωπο ήταν συνήθως σημάδι δειλίας και θηλυπρέπειας.
Δεν μας έχει διασωθεί κανένα από τα αγάλματα του Αλεξάνδρου που είχε φιλοτεχνήσει ο Λύσιππος. Ωστόσο γνωρίζουμε ορισμένα μεταγενέστερα, που άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο μας δίνουν κάτι από τα λυσίππεια αυτά έργα. Το πιο γνωστό από αυτά, που συμβαίνει μάλιστα να είναι και το μόνο του οποίου η ταύτιση ως πορτραίτο του Αλεξάνδρου επιβεβαιώνεται από την επιγραφή που φέρει, δυστυχώς δεν μας διασώζεται σε καλή κατάσταση και επιπλέον φέρει πολλές συμπληρώσεις. Πρόκειται για μια μαρμάρινη ερμαϊκή στήλη του 2ου αι. μ.X. που βρέθηκε στα περίχωρα της Ρώμης και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου. Είναι γνωστή στους ειδικούς ως στήλη Azara από το όνομα ενός Ισπανού διπλωμάτη που την είχε κάποτε στην κατοχή του. Πρέπει να σημειώσω ότι τα αγάλματα του Αλεξάνδρου που έπλασε ο Λύσιππος επηρέασαν αποφασιστικά τις επίσημες απεικονίσεις των διαδόχων του και ως ένα βαθμό χρησίμευσαν ως πρότυπό τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες ελληνιστικοί ηγεμόνες και αργότερα Ρωμαίοι αυτοκράτορες και στρατηγοί μιμήθηκαν γνωρίσματα των επίσημων αυτών απεικονίσεων του Αλεξάνδρου.
Ολες όμως οι παραπάνω πληροφορίες που αντλούμε από την αρχαία γραμματεία για τα γνωρίσματα των πορτραίτων του Αλεξάνδρου και τα οποία ανιχνεύονται πράγματι και στις σωζόμενες απεικονίσεις του, δεν αποτύπωναν ασφαλώς πιστά την πραγματικότητα.
Στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας η συμβολή του ίδιου πρέπει να ήταν καίρια. Για λόγους πολιτικούς επεδίωκε να καθιερώσει ένα συγκεκριμένο τρόπο απεικόνισής του που θα βοηθούσε στην επίτευξη των επιδιώξεών του και στην εμπέδωση της κυριαρχίας του. Ετσι ανάλογες απεικονίσεις του εμφανίστηκαν και σε άλλες εκφάνσεις της τέχνης εκτός από την πλαστική, όπως π.χ. στη ζωγραφική και τη σφραγιδογλυφία. Είναι γνωστό ότι ως επίσημο ζωγράφο του ο Αλέξανδρος είχε χρίσει τον Απελλή, ο οποίος απέδιδε στο πρόσωπό του με ανυπέρβλητο τρόπο υπερφυσικά χαρακτηριστικά, ενώ τη χάραξη της μορφής του στους σφραγιδόλιθους, πιθανόν και στα νομίσματα, την είχε αναθέσει στον Πυργοτέλη. «Αμίμητος» ήταν ο πίνακας του Απελλή που απεικόνιζε τον Αλέξανδρο ως «κεραυνοφόρον». Βρισκόταν στο ναό της Αρτέμιδος στην Εφεσο και ήταν ένα έργο που εξέπεμπε σαφή πολιτικό συμβολισμό που υπενθύμιζε στους επισκέπτες του μεγάλου αυτού ιερού τη σχέση του Αλεξάνδρου με τον Δία, τον βασιλιά των θεών.
Πηγή: Το Βήμα - Ελληνικό Αρχείο
Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΚΟΠΙΑΝΟΣ!
ΑπάντησηΔιαγραφή